Χαίρομαι ιδιαίτερα, γιατί ένας πρώην υποψήφιος διδάκτορας μου και σήμερα σημαίνον στέλεχος των ποντιακών μελετών, ο Θεοδόσιος Κυριακίδης έγραψε στο διαδίκτυο ένα σύντομο βιογραφικό για έναν λαμπρό πατριώτη μας του περασμένου αιώνα τον Σοφοκλή Τριανταφυλλίδη. Μέσα στις 2.500 ανέκδοτες μελέτες για τον Πόντο είναι και η μεγάλη πατριωτική συμβολή του Σοφοκλή στη μητέρα Ελλάδα, η οποία αντάμοιψε τις αρετές του ως κακιά μητριά.

Ο Σοφοκλής Τριανταφυλλίδης γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Εύξεινου Πόντου. Ο πατέρας του Περικλής Τριανταφυλλίδης ήταν ο πρώτος από την ανατολή τρόφιμος του ελληνικού Πανεπιστημίου. Είχε σπουδάσει φιλολογία και διετέλεσε γυμνασιάρχης και συγγραφέας ιστορικών συγγραμμάτων. Απέκτησε τέσσερα παιδιά, την Θάλεια Σαουλίδου, μέλος της Μέριμνας Ποντίων Κυριών στην Τραπεζούντα και επανιδρύτρια της Μέριμνας στη Θεσσαλονίκη, τη μητέρα του μεγάλου αρχιτέκτονα της Τραπεζούντας Δημήτρη Φυλλίζη Κλειώ και τα δύο αγόρια, τον Τιμολέοντα και τον Σοφοκλή.

Το 1877, ο Σοφοκλής Τριανταφυλλίδης 15 ετών σπούδαζε στην Μεγάλη του Γένους Σχολή στο Φανάρι. Τον Ιανουάριο του 1878, ο Τριανταφυλλίδης και άλλοι δέκα συμμαθητές του άφησαν τα θρανία και ήρθαν στον Πειραιά για να αγωνιστούν με τους Έλληνες εναντίον των στρατευμάτων του σουλτάνου. Τον Φεβρουάριο του 1878 οι νέοι εθελοντές αποβιβάστηκαν, μαζί με το πρώτο επαναστατικό σώμα, υπό τον Ζήσιμο Μπασδέκη και τον Κώστα Γαρέφη, σε μια ακτή του Προμαρίου, για να κηρύξουν την επανάσταση κατά της τουρκικής τυρρανίας. Ο Σοφοκλής Τριανταφυλλίδης πήρε μέρος στις μάχες της Μακρινίτσας και έτσι απέκτησε τους πρώτους δεσμούς του με το Πήλιο. Σε μια μάχη ο δεκαεξάχρονος εθελοντής τραυματίστηκε και μεταφέρθηκε στο Ζάνειο του Πειραιά. Στην συνέχεια και αφού στο μεταξύ η επανάσταση στο Πήλιο είχε κατασταλεί, ο Τριανταφυλλίδης σπούδασε νομικά στην Αθήνα και ταυτόχρονα εργαζόταν ως συντάκτης στους «Καιρούς». Ύστερα από δυο χρόνια ήρθε ως δικολάβος στον Αλμυρό και εκεί παντρεύτηκε την Ιουλία Καλαμίδα από την Μιτζέλα. Μετά ξαναπήγε στην Αθήνα και συνέχισε τις σπουδές του. Όταν τελείωσε ήρθε στο Βόλο με το δίπλωμα την νομικής. Δεν πήγε στην Τραπεζούντα. Εκεί άλλωστε είχε διωχθεί και η οικογένεια του, η οποία είχε καταφύγει στην Ρωσία, όπου ο αδερφός του Τιμολέων διατέλεσε γιατρός του τσάρου. Έτσι λοιπόν ο Σοφοκλής Τριανταφυλλίδης έγινε δικηγόρος του Βόλου και συγκαταλεγόταν στους επιφανέστερους της Θεσσαλίας. Ας μην ξεχνάμε ότι στην εποχή προ του 1900 διοικούσαν τον τόπο τα λεγόμενα τζάκια. Η φαυλοκρατία και η εξαχρείωση θριάμβευσαν, το βουλευτιλίκι ήταν κληρονομικό και οι αγρότες της Θεσσαλίας ήταν σκλάβοι των τσιφλικάδων. Ο Τριανταφυλλίδης σήκωσε την σημαία της αλλαγής και ήταν ο πρώτος που βροντοφώναξε: Κάτω τα τζάκια!…

Η προσάρτηση της Θεσσαλίας το 1881 έρχεται να προσθέσει καινούριες διαστάσεις στο αγροτικό ζήτημα, συνέπεια της σκληρής εκμετάλλευσης των αγροτικών μαζών και των άθλιων συνθηκών ύπαρξης τους. Με τον πόλεμο του ’97, που κατέληξε με μια χωρίς προηγούμενο ήττα του ελληνικού στρατού έρχονται να προστεθούν βάρη στις αγροτικές μάζες της Θεσσαλίας. Κατά το 1897 μετά την καταστροφή του οδυνηρού πολέμου η φτώχεια και η δυστυχία των αγροτικών πληθυσμών της Θεσσαλίας έφτασε σε οξύτατο σημείο. Οι άθλιες συνθήκες των κολίγων δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της οικονομικής εκμετάλλευσης, αλλά και της καταπίεσης τους σε όλα τα πεδία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της εποχής εκείνης ήταν ότι αν ο κολίγος δεν ψήφιζε τον δήμαρχο ή τον βουλευτή του ιδιοκτήτου τότε τον ακολουθούσαν ταυτόχρονα πολλές συμφορές. Παράλληλα με την καταπίεση των κολίγων που εκφράζει την απληστία ενός συγκροτήματος εξουσίας, αρχίζει να αναπτύσσεται το αγροτικό κίνημα, ένα κίνημα αστικό φιλελεύθερο, που σκοπεύει στην απαλλοτρίωση των τσιφλικιών. Οι αγροτιστές όμως που ανάμεσα τους ήταν και ο Τριανταφυλλίδης δεν ήταν το πολιτικό κόμμα των αγροτών ούτε η πολιτική τους έκφραση γενικά. Εκφράζανε πολιτικά τις αγροτικές μάζες μόνο στον βαθμό που επιδίωκαν την μετατροπή των φεουδαλικών σχέσεων σε αστικές, μόνο δηλαδή στον βαθμό που υποστήριζαν την μετατροπή του τσιφλικιού σε ατομική μοκροϊδιοκτησία. Ήταν αστοί φιλελεύθεροι και μάλιστα το πιο προοδευτικό κομμάτι της αστική μας τάξης που τότε αρχίζει την πάλη για την επιβολή της στην πολιτική εξουσία. Όλες οι προσπάθειες για την μεταρρύθμιση των σχέσεων εκμετάλλευσης στο τσιφλίκι, παρά τις έντονες προσπάθειες τόσο του Τριανταφυλλίδη όσο και των άλλων αγροτιστών προσκρούσανε στην οργανωμένη δύναμη των τσιφλικάδων που από την μια πλευρά είχαν την πλειοψηφία στην Βουλή και από την άλλη μεταχειριζόντουσαν κάθε βίαιο μέσο για την καταστολή των κινήσεων για απαλλοτρίωση. Μια τέτοια προσπάθεια ήταν για την μεταρρύθμιση των φεουδαλικών σχέσεων ήταν και τα νομοσχέδια του 1896 που όμως δεν ψηφίστηκαν από την Βουλή ύστερα από την αντίδραση των τσιφλικάδων και παραπέμθηκαν μια ακόμη φορά σε ειδική επιτροπή για παραπέρα επεξεργασία, ουσιαστικά παραμερίστηκαν.

Η δημιουργία της εφημερίδας ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΗ

Όλα αυτά οδήγησαν τον Σοφοκλή Τριανταφυλλίδη στην δημιουργία μιας εφημερίδας τον Φεβρουάριο του 1990. Το όνομα της εφημερίδας ήταν Πανθεσσαλική. Η εφημερίδα αυτή όπως αναφέρει και ο ίδιος ο εκδότης της ‘‘άνοιγε τις στήλες της για κάθε αδικούμενο πολίτη’’. Για τους λόγους που επέβαλαν την έκδοση της ο Τριανταφυλλίδης ανέφερε ότι οι κολλίγοι ήταν φτωχοί ασθενείς και έρημοι από οποιαδήποτε προστασία. Επιπλέον σε όλη την περιφέρεια της Θεσσαλίας δεν υπήρχε ημερήσιος τύπος με σκοπό να φωτίσει και να υπερασπιστεί την κατάσταση των κολλίγων, αλλά ούτε και ο τύπος της πρωτεύουσας ήταν τόσο ενημερωμένος για τα πράγματα. Ο Βόλος με την Πανθεσσαλική γίνεται τώρα το ιδεολογικό κέντρο του αγώνα για την αποκατάσταση των κολλίγων και για την διάδοση στην Θεσσαλία προοδευτικών ιδεών…

Στις 6 Ιανουαρίου και ενόψει των νέων βουλευτικών εκλογών στις 20 Φεβρουαρίου 1905, η Πανθεσσαλική σε σειρά από άρθρα της καλεί τους Θεσσαλούς να συσπειρωθούν γύρω από το πρόγραμμα της:

Οι βουλευτές να μην διοικούν την επαρχία. Να ενδιαφέρονται για τα προβλήματα των κατοίκων της. Να υπερασπίζονται τους πολίτες και όχι να τους εκμεταλλεύονται. Ο Τριανταφυλλίδης φωνάζει: μην ψηφίζεται κατά συνδυασμούς. Μην επιτρέπεται στους κομματάρχες να εμπορεύονται την ψήφο σας. Ψηφίστε τους καλύτερους. Αποκηρύξτε την τυραννία των επαρχιακών κομμάτων. Ανακτήστε την ελευθερία της ψήφου σας. Κάτω οι συνδυασμοί. Κάτω τα τζάκια. Η ψήφος του λαού ανήκει στους άνδρες της αξίας και της εργασίας.

Στις 11 Ιανουαρίου ο Σ. Τριανταφυλλίδης γράφει στην εφημερίδα του: ούτε ο Δηλιγιάννης, ούτε ο Θεοτόκης, ούτε ο Ζαΐμης είπαν τίποτα για τα θεσσαλικά ζητήματα. Αυτά είναι:…. Μέσα από αυτούς τους αγώνες ο Τριανταφυλλίδης διαπίστωσε: τα τοπικά, προσωπικά, κληρονομικά κόμματα τσιφλικάδων αποτελούν το κύριο εμπόδιο για την απαλλοτρίωση και την ανάπτυξη της Θεσσαλίας. Το εμπόδιο αυτό δεν πέφτει μόνο με τον διαφωτισμό και τον δημοσιογραφικό αγώνα της εφημερίδας. Χρειάζεται ο συνδυασμός του και με πρακτικό αγώνα τον οποίο να αναλάβει μια ειδική οργάνωση η οποία να μην εκπροσωπεί πρόσωπα, αλλά ιδέες και αρχές. Και με πίστη στις ιδέες αυτές να αναλάβει μαζί με την Πανθεσσαλική, την κινητοποίηση των μαζών. Συνέλαβε έτσι και ίδρυσε το 1906 το κόμμα ‘‘Κόμμα Φιλελευθέρων εν Θεσσαλία’’ τέσσερα χρόνια πριν χρησιμοποιήσει αυτήν την ονομασία για το δικό του κόμμα ο Βενιζέλος. Με μια διαφορά ότι στο κόμμα των φιλελευθέρων του Βενιζέλου στεγάστηκαν και τσιφλικάδες-βουλευτές της Θεσσαλίας, οι οποίοι θεωρητικά παρίσταναν τους φιλελεύθερους, αλλά ουσιαστικά διατηρούσαν τις συντηρητικές απόψεις τους αρνούμενοι πεισματικά την απαλλοτρίωση. Στο κόμμα του Τριανταφυλλίδη περνούσαν μόνο άτομα με πίστη σε προοδευτικές ιδέες και, πρώτα από όλα, στην ιδέα της απαλλοτρίωσης. Επρόκειτο δηλαδή για κόμμα αρχών. Το πρώτο κόμμα αρχών, στην Θεσσαλία τουλάχιστον….

Η Πανθεσσαλική στις 2 Δεκεμβρίου αποκαλεί τον Τριανταφυλλίδη διευθύνοντα «τον αγώνα εν Θεσσαλία Φιλελευθέρων» και την εφημερίδα ως πολιτική σχολή, η οποία εργάζεται να αφυπνίσει την θεσσαλική συνείδηση και να πραγματοποιήσει τις αναδεδειγμένες μεταρρυθμίσεις εις το σύστημα της εγγείου ιδιοκτησίας στην Θεσσαλία, δηλαδή την απαλλοτρίωση. Οι ιδέες της Πανθεσσαλικής έπεφταν σαν βροχή στο διψασμένο χώμα. Η κοινωνία διψούσε για την αλήθεια και για συμπαράσταση. Αγρότες και εργαζόμενοι πρώτη φορά άκουγαν ένα καλό λόγο για αυτούς. Η εφημερίδα άνοιγε τα μάτια. Έδειχνε σε όλους στον κάμπο και στις πόλεις, ποιον δρόμο έπρεπε να ακολουθήσουν και ενίσχυε το θάρρος τους για αγώνα. Κριτική διοίκηση, τζάκια και κόμματα των τσιφλικάδων αναστατώνονται…

Όπως πάντα το κατεστημένο της, από την αρχή της εκδόσεως της εφημερίδας, ανέσυρε σαν όπλο του την συκοφαντία. Διαδίδει λοιπόν ότι ο ξενόφερτος Τριανταφυλλίδης είναι εχθρός του Βόλου και της κοινωνίας. Ο Τριανταφυλλίδης αντικαθιστά στον υπότιτλο της Πανθεσσαλικής από ‘‘Εφημερίς Εθνική’’ σε ‘‘Εφημερίς Εθνική’’ και συνεχίζει απτόητος.

Διέθετε ανεξάντλητη προσωπική παλικαριά. Και τότε το κατεστημένο προχώρησε στην δίωξη του: Με χρονολογική σειρά τα γεγονότα έχουν ως εξής:

Τον Μάιο του 1900 το δικαστήριο του Βόλου καταδίκασε ‘‘δυο φτωχούς επί αντίσταση καθ ενός αγροφύλακος’’, που τους εκβίαζε. Η Πανθεσσαλική επέκρινε την απόφαση αυτή ως πολύ αυστηρή. Αυτό θεωρήθηκε εξύβριση του δικαστηρίου και την 1 Νοεμβρίου 1900 ο Τριανταφυλλίδης καταδικάστηκε σε 20 μέρες κράτησης. Αρνείται να την εξαγοράσει και έτσι οδηγείται στην φυλακή, όπου τον μεταχειρίζονται βάναυσα. Όχι μόνο δεν έλαβαν υπόψη την ιδιότητα του ως δικηγόρου, αλλά τον έκλεισαν σε κελί με βαρυποινίτες. Δεν επέτρεπαν να παίρνει το γάλα του που του έστελνε οι οικογένεια του και πολλά άλλα. Οι άλλοι κρατούμενοι κατήγγειλαν στους επισκέπτες τους την άσπλαχνη και απάνθρωπη συμπεριφορά τον φυλάκων απέναντι στον Τριανταφυλλίδη. Διαδίδονται αυτά γρήγορα στην πόλη και ο Βόλος ξεσηκώνεται. Περίπου 70 επιστήμονες και άλλοι επιφανείς πολίτες, γράφει η Πανθεσσαλική της 4 Νοεμβρίου 1900, περικύκλωσαν στο ζαχαροπλαστείο τον εισαγγελέα Βλαστό και με αυστηρό ύφος αποδοκίμασαν την απόφαση του. Άλλοι πάλι μετέβησαν στον νομάρχη προκειμένου να διαμαρτυρηθούν. Ο νομάρχης απάντησε ότι η φυλακή εκτελεί εντολές του φρουράρχου Παπαδήμα. Σε επιτροπή πολιτών ο Παπαδήμας απάντησε ότι οι υπάλληλοι της φυλακής είναι πρόθυμοι να απολύσουν τον Τριανταφυλλίδη, αν το πει ο νομάρχης με τον εισαγγελέα. Φυσικά αυτοί δεν το είπαν. Ο Τριανταφυλλίδης έμεινε λίγες μέρες ακόμη στην φυλακή και τις υπόλοιπες στην κλινική Παπαγεωργίου ως άρρωστος.

Φυλακή και κλινική, στην διάρκεια της κρατήσεως του Τριανταφυλλίδη μετεβλήθησαν σε τόπους προσκυνήματος. Οι επισκέπτες του έμπαιναν συνεχώς ανά πεντάδες. Λέγεται ότι σε τρεις μέρες τον επισκέφθηκαν περίπου στην κλινική 405 άτομα. Με την δίωξη του Τριανταφυλλίδη το κατεστημένο έφερε αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδίωκε. Σφυρηλατήθηκαν ισχυρότερα τώρα οι δεσμοί, ανάμεσα στην κοινωνία του Βόλου και στην Πανθεσσαλική του Τριανταφυλλίδη. Βγαίνοντας αυτός από την φυλακή με το κεφάλι ψηλά ενθουσιασμένος από την συμπαράσταση του λαού συνέχισε σφοδρότερα τον αγώνα. Η Πανθεσσαλική απλώνει την κυκλοφορία της και την επιρροή της. Οι στήλες της εκφράζουν προοδευτικές ιδέες και στηρίζουν τους αγώνες των εργαζομένων. Να μερικά από τα δημοσιεύματα της:

Στις 3 Νοεμβρίου 1904 περιγράφει το συλλαλητήριο των ελαιοπαραγωγών στην Αργαλαστή. Κύριος ομιλητής ήταν ο Τριανταφυλλίδης. Οι παραγωγοί ενέκριναν ψήφισμα για την αποζημίωση τους από της καταστροφές της θεομηνίας, αναστολή φόρων για πέντε χρόνια δάνεια και αποστολή δενδροκομείου.

Στις 15 Νοεμβρίου 1904 επιτίθεται εναντίων των τσιφλικάδων Τοπάλη, Καρτάλη, Τσιμπούκη, και Χαλκιά γράφοντας ότι ο κίνδυνος για αυτούς προέρχεται από την Πανθεσσαλική, η οποία αφυπνίζει την επαρχία...

Στις 21 Απριλίου 1904 απονέμει εύγε στην Λάρισα για την ίδρυση ‘‘Γεωργικού Συλλόγου’’. Και γράφει ότι χάρηκε πολύ που η Λάρισα πρώτη οργάνωσε Γεωργική Έκθεση και Αγροτικό Συνέδριο και εύχεται και την ίδρυση Γεωργικού Συλλόγου Λάρισας, καθώς και τη ίδρυση τέτοιου συλλόγου σε όλες τις πρωτεύουσες του νομού. Εύχεται επίσης να συγκληθεί στην Λάρισα το Δεύτερο Γεωργικό Συνέδριο, για να αφυπνίσει την κοιμώμενη συνείδηση του έθνους και να πειστεί ο ελληνικός λαός ότι η μόνη εθνική πολιτική είναι η Θεσσαλική Πολιτική…

Το 1906 είναι και η χρονιά στην οποία ο Τριανταφυλλίδης θα γράψει το βιβλίο του με τίτλο ‘‘οι Κολίγοι της Θεσσαλίας’’. Στα χρόνια αυτά ο συγγραφέας πρέπει να ήταν στην καλύτερη του ηλικία του, γιατί γράφει ένα κείμενο γεμάτο δύναμη και σφρίγος. Τον εμπνέει η δυστυχία του κάμπου, αλλά και η δυστυχία της πόλης. Είναι ένας φιλελεύθερος αστός με την πιο ανθρωπιστική έννοια συμπάσχει με τους συνανθρώπους και αποφασίζει να τους συμπαρασταθεί. Και το κάνει με την κυκλοφορία του βιβλίου του. Θέλησε να επισύρει για άλλη μια φορά την προσοχή της πολιτείας στην αφόρητη ζωή των αγροτικών πληθυσμών, φτάνοντας το ζήτημα στον αθηναϊκό τύπο καθώς και στην Βουλή. Με άλλα λόγια μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτό το πόνημα σαν μια καταγγελία κατά του κατεστημένου. Κατά του κράτους που ανεχόταν τη δυστυχία των αγροτικών πληθυσμών της Θεσσαλίας…
Σε μια ομιλία του ο Τριανταφυλλίδης αναφέρει, ότι ο χριστιανισμός διδάσκει δια του ευαγγελίου ως πρώτο κοινωνικό καθήκον την βοήθεια μας προς τους φτωχούς. Για την πραγματοποίηση του όμως, δεν απευθύνεται στην πολιτεία, αλλά στα άτομα, ενώ αποφεύγει να αναγνωρίσει στους φτωχούς το δικαίωμα να αγωνιστούν κατά των πλουσίων. Αφήνει έτσι την βοήθεια προαιρετική, σαν έργο αγαθοποιίας ή ευσπλαχνίας..
Η Πανθεσσαλική έγινε σχολή δημοσιογραφίας. Οσοι εργάστηκαν σε αυτήν εξασκήθηκαν όχι μόνο στα τεχνικά και στην ειδησεογραφία αλλά και στην έρευνα για την αρθρογραφία, δηλαδή στο κατεξοχήν είδος της αγωνιζόμενης δημοσιογραφίας. Από τους σπουδαιότερους μαθητές ήταν ο Τάκης Οικονομάκης. «Μιλώντας για τους παράγοντες που διαμόρφωσαν την προοδευτική προσωπικότητα του Οικονομάκη», γράφει ο Γιάννης Σιαφλέκης, «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένας από αυτούς, υπήρξε ο Τριανταφυλλίδης, ο οποίος ουσιαστικά τον εμύησε στα μεγάλα θέματα των αγροτικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Άλλωστε ο Οικονομάκης υπήρξε και ρεπόρτερ της Πανθεσσαλικής και είχε όλη την δυνατότητα της άμεσου συνεργασίας με τον Τριανταφυλλίδη».

Ο Τριανταφυλλίδης από το 1903 μέχρι 1907 ο Τριανταφυλλίδης έδρασε και ως αντιπρόσωπος του μακεδονικού κομιτάτου. Με τη μπέρτα του ριγμένη στους ώμους και μια γλίτσα στο χέρι ο Τριανταφυλλίδης, γύριζε και αγόρευε ακούραστος και απτόητος. Το 1910 ύστερα από αγώνες μιας δεκαετίας, ο Τριανταφυλλίδης βγήκε βουλευτής, επικεφαλής ομάδας 48 βουλευτών. Είχε θριαμβεύσει.

Ο Τριανταφυλλίδης έπειτα από τους μεγάλους του αγώνες που έκανε στην Θεσσαλία, εγκαταστάθηκε το 1913 στην Θεσσαλονίκη όπου συνέχισε να αγορεύει και να δικηγορεί ως τον θάνατο του το 1929. Περισσότερα σύντομα για το σπουδαίο έργο του.

Ο Σοφοκλής Τριανταφυλλίδης στη Θεσσαλονίκη θα είναι ο άμισθος δικηγόρος των Ελλήνων του Καρς. Περισσότερα σύντομα στο υπό έκδοση βιβλίο για τη μεγάλη αυτή προσωπικότητα.

Ανάρτηση του Κώστα Φωτιάδη, στην προσωπική του σελίδα στο fb