ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΜΑΚΡΙΔΗ, δημοσιογράφου

«Ο άνθρωπος πονά στον βαθμό που αγαπά. Όσο πιο μεγάλη η αγάπη, τόσο πιο μεγάλος και ο πόνος που αφήνει πίσω της όταν χαθεί. Η πιο μεγάλη λύπη έχει για μέτρο της την απώλεια».

Ένα βιβλίο με τίτλο «Δακρυσμένα Χώματα», δεν είναι δυνατόν παρά να ξυπνήσει λογοτεχνικούς και ιστορικούς συνειρμούς. Ήταν το 1962, όταν η Διδώ Σωτηρίου εξέδιδε τα «Ματωμένα Χώματα», ένα έργο σταθμό για την ιστορία του Μικρασιατικού Ελληνισμού και την φρίκη της καταστροφής του. Έκτοτε, πάμπολλά βιβλία ακολούθησαν, σπάζοντας ένα τείχος σιωπής που έτεινε να καλύψει τη ντροπή του '22 και το μεγάλο τραύμα της Ρωμιοσύνης που έμενε ανεπούλωτο.

Ο συμπατριώτης μας, δάσκαλος, Νίκος Κωνσταντινίδης, στα «Δακρυσμένα Χώματά» του, διευρύνει την έννοια της απώλειας και την γκάμα των συναισθημάτων που την συνοδεύουν. Απώλεια είναι ο διαρκής ξεριζωμός των ηρώων του – από τον Πόντο στον Καύκασο, από το Καρς στο Βατούμ, από την Γεωργία στην Ελλάδα, από την Ελλάδα στους προορισμούς της πολιτικής εξορίας ή της ξενητειάς. Απώλεια είναι ο χαμένος έρωτας. Απώλεια είναι η εικονική ασφάλεια του ξένου τόπου, οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες που φυλάει ο μετανάστης σαν σε εικόνισμα. Δακρυσμένο χώμα, δεν είναι μονάχα το χώμα που κλαίει για τον βλαστό του που έχασε, μα και το χώμα που μουσκεύει ο πρόσφυγας και ο μετανάστης που πασχίζει να ξαναριζώσει.

Η εξιστόρηση του Νίκου Κωνσταντινίδη επιχειρεί να συγκεράσει πολλά και διαφορετικά στοιχεία. Σε πρώτο πλάνο βρίσκεται η μοίρα των ηρώων του. Σε δεύτερο πλάνο μια σειρά από γεωγραφικά, λαογραφικά και ιστορικά δεδομένα, συχνά με δημοσιογραφική ή εγκυκλοπαιδική αφήγηση. Κρίκος συνδετικός ανάμεσα στα δύο, είναι ο διαρκής σχολιασμός του, που διακρίνεται από ένα ιδιαίτερο τόνο – δείγμα πως το βιβλίο του, πέρα από λογοτεχνική απόπειρα, είναι προπάντων μια κατάθεση ψυχής. Ο συγγραφέας δεν αποφεύγει να μιλήσει και για όλα εκείνα που δίχασαν τον Ελληνισμό – και μάλιστα τον Ποντιακό Ελληνισμό – τις περιπέτειες της Κατοχής και του Εμφυλίου. Παρότι ωστόσο δεν κρύβει τις απόψεις του, η καταγραφή τους δεν θα προσβάλει και τους πολυάριθμους (ελπίζουμε) αναγνώστες του, που οι οικογένειές τους στρατεύτηκαν στην απέναντι παράταξη. Το βιβλίο ενώνει, δεν διχάζει.

Κοιτάζοντας πολλές φορές το παρελθόν μας, το αντιμετωπίζουμε αποσπασματικά. Το δράμα του Ποντιακού Ελληνισμού, τα τελευταία χρόνια φωτίζεται ποικιλοτρόπως. Η ιστορία των Ποντίων του Καυκάσου πολύ λιγότερο. Ακόμα πιο σπάνια ωστόσο, συνειδητοποιούμε πως μία και δύο γενιές Ποντίων, αναγκάστηκαν στο διάβα μιας ζωής ν' αλλάξουν περισσότερες και από δύο πατρίδες, περισσότερα από δύο «Δακρυσμένα Χώματα».

Έστω και μόνο για τη μοναδική αυτή οπτική, οι εξιστορήσεις του Νίκου Κωνσταντινίδη αξίζουν το ενδιαφέρον μας.