Το έγκλημα της γενοκτονίας, η κοινωνία πολιτών και το ελληνικό καθήκον, ανέπτυξε κατά την τελετή έναρξης του «Διεθνούς Συνεδρίου για το Έγκλημα της Γενοκτονίας», που διοργανώνει η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος, ανέπτυξε κατά την εισαγωγική ομιλία ο Νίκος Μιχαηλίδης, δρ του πανεπιστημίου του Πρίνστον, την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου 2019, στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Ανέφερε στην εισαγωγική του ομιλία ο Νίκος Μιχαηλίδης:
Εκ μέρους της ακαδημαϊκής οργανωτικής επιτροπής του διεθνούς συνεδρίου για το έγκλημα της γενοκτονίας, θα ήθελα να σας καλωσορίσω στην αποψινή τελετή έναρξης. Ιδιαίτερα θα θέλαμε να καλωσορίσουμε στην Αθήνα τους διακεκριμένους ομιλητές, και πλέον συνομιλητές μας, οι οποίοι ήρθαν από διάφορες χώρες του κόσμου.
Ο Νίκος Μιχαηλίδης, κατά τη διάρκεια της εισήγησής του στο Μουσείο της Ακρόπολης
Θα ήθελα όμως να τονίσω ότι σήμερα και για τις επόμενες δύο ημέρες, συνομιλητές μας είναι και τα χιλιάδες θύματα της γενοκτονίας στον Πόντο και στη Μικρά Ασία, αλλά και όλοι όσοι κατάφεραν να επιζήσουν και να μας μεταφέρουν τις τραγικές εμπειρίες τους.
Η Ευθυμία Παραστατίδου που σε ηλικία 25 ετών εκτοπίστηκε από την Τραπεζούντα και οδηγήθηκε στην εξορία, χειμώνα, μαζί με τον σύζυγο και τα δύο τους παιδιά, μας αφηγείται: «Σην στράταν όπως επέγναμε, με τα λώματα τσεριμένα, άρρωστοι, εγροίξα το μωρό μ' απέθανεν. Ντο θα επήναμε; Έσκαψαμ το σόν και έθαψαμ' ατο, και με τ’ ομάτε γομάτα δάκρα και το νουν σην πατρίδα, παίρομεν την ψυν σο στόμαν και πάμε. Ατό η στράτα τέλος κ’ είσεν».
Η Αγγελική Σιδηροπούλου από την Πάφρα του δυτικού Πόντου, περιγράφει την δική της εμπειρία ως εξής: «Όταν μας σήκωσαν για την εξορία είχε πέσει χολέρα στην περιοχή μας. Πήραν τους άντρες μας και τους κλείσανε στη φυλακή, κι εμάς τις γυναίκες και τα παιδιά, μας βγάλανε έξω από την πόλη, και μας έδωσαν κι από ένα κάρο για να φορτώσομε τα ρούχα μας και από κανένα στρώμα. Μας είπανε να πάρομε λίγα ρούχα μαζί μας, γιατί μονάχα τρεις μήνες θα μείνομε στην εξορία. Για τρεις μήνες μας πήγανε, κι μείναμε τρία χρόνια...».
Είναι εκατοντάδες οι αφηγήσεις παρόμοιων εμπειριών από όσους επέζησαν από τις εγκληματικές πολιτικές των νεοτούρκων και των κεμαλικών σε όλη τη Μικρά Ασία, στις αρχές του 20ου αιώνα. Αφηγήσεις οι οποίες, μαζί με κρατικά έγγραφα, αναφορές οργανισμών και άλλα γραπτά τεκμήρια, αποτελούν πολύτιμες πηγές για τους σημερινούς ιστορικούς οι οποίοι μελετούν το έγκλημα της γενοκτονίας.
Έπρεπε όμως να περάσουν σχεδόν 20 χρόνια μετά το έγκλημα, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας όρος που θα το περιγράφει με ακρίβεια.
Ο όρος «γενοκτονία» έχει σημείο αφετηρίας το έτος 1944. Τότε ο Πολωνοεβραίος νομικός Ραφαήλ Λέμκιν προσπάθησε να προσδιορίσει εννοιολογικά και να αποδώσει την ιστορική μοναδικότητα της ναζιστικής πολιτικής της συστηματικής εξόντωσης, με επίκεντρο την εξολόθρευση των Εβραίων της Ευρώπης. Ο Λέμκιν σχημάτισε τότε ένα νεολογισμό: τη λέξη «genocide» συνδυάζοντας τα συνθετικά geno-, από την ελληνική λέξη «γένος», και -cide, από τη λατινική λέξη για τη δολοφονία. Όταν το Διεθνές Στρατοδικείο συγκλήθηκε στη Νυρεμβέργη της Γερμανίας, απήγγειλε κατηγορίες στα ανώτατα στελέχη των ναζί για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Η λέξη «genocide» περιλαμβανόταν στο κατηγορητήριο, τότε όμως ο όρος είχε ακόμη περιγραφικό χαρακτήρα και όχι νομικό.
Στις 9 Δεκεμβρίου του 1948, τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν τη Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας. Αυτή η σύμβαση χαρακτηρίζει επίσημα τη «γενοκτονία» ως διεθνές έγκλημα, για την πρόληψη και την τιμωρία του οποίου δεσμεύονται τα συμβαλλόμενα κράτη.
Ο 20ος αιώνας έχει χαρακτηριστεί και ως ο αιώνας των γενοκτονιών. Γενοκτονίες των Αφρικανών ιθαγενών (π.χ., στο Κονγκό από το Βέλγιο και της φυλής των Χερέρος από τη Γερμανία), η αρμενική, ελληνική και ασυριακή γενοκτονία από τους οθωμανούς αποικιοκράτες, όπως επίσης η σταλινική αγροτική πολιτική που σκόπιμα οδήγησε την Ουκρανία σε λιμό και τους Ουκρανούς ακόμα και σε κανιβαλισμό για να επιβιώσουν. Ινδονησία, Μπανγκλαντές, Καμπότζη, Ρουάντα, Σουδάν είναι μερικές ακόμα από τις χώρες και τις περιοχές του πλανήτη η ιστορία των οποίων στιγματίστηκε από θηριωδίες διαφόρων μεγεθών. Και βέβαια το Εβραϊκό ολοκαύτωμα.
Φίλες και φίλοι, πέρασαν σχεδόν εκατό χρόνια από τότε που η Αγγελική Σιδηροπούλου, η Ευθυμία Παραστατίδου όπως και δεκάδες χιλιάδες γυναίκες, άνδρες, νέοι, ηλικιωμένοι και παιδιά, βίωσαν την προσχεδιασμένη ωμή βία του οθωμανικού κράτους, των παραστρατιωτικών τους ομάδων και των κεμαλιστών διαδόχων τους.
Θέλοντας να τιμήσει την μνήμη των θυμάτων και να υπενθυμίσει το καθήκον μας να εργαστούμε, ώστε όχι μόνο να αναγνωριστεί διεθνώς το έγκλημα αλλά και να αποτρέψουμε παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον, η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδας (ΠΟΕ), σηματοδοτώντας μια νέα αρχή, ανέλαβε μια ιστορική πρωτοβουλία.
Ως ο πιο δυναμικός και δραστήριος ελληνικός συλλογικός φορέας της κοινωνίας των πολιτών που ασχολείται εντατικά με τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδας, με το παρόν διεθνές συνέδριο, φέρνει για πρώτη φορά γύρω από το ίδιο τραπέζι ακαδημαϊκούς, νομικούς, δημοσιογράφους και ακτιβιστές προκειμένου να συζητήσουμε και να αναλύσουμε μια σειρά διαφορετικών περιπτώσεων γενοκτονίας. Πρώτος στόχος είναι να προσεγγίσουμε αυτά τα φαινόμενα συγκριτικά και να εντάξουμε την επιστημονική συζήτηση για την ελληνική περίπτωση σε ένα διεθνές πλαίσιο. Πέραν της ιστορικής τεκμηρίωσης, θα εξεταστούν οι νομικές διαστάσεις του εγκλήματος, καθώς και οι σύγχρονες κοινωνικοπολιτικές και πολιτισμικές επιπτώσεις.
Δεύτερη επιδίωξη είναι η συζήτηση για τους τρόπους αποτελεσματικής διάχυσης της σχετικής γνώσης και της διαρκούς καλλιέργειας της διεθνούς κοινής γνώμης.
Η άνοδος αντιδημοκρατικών, ακραίων ιδεολογιών, αυταρχικών και επεκτατικών καθεστώτων, σε συνδυασμό με την ραγδαία εξέλιξη στις στρατιωτικές και άλλες τεχνολογίες που δίνουν την δυνατότητα για γρήγορη και μαζική εξολόθρευση πληθυσμών, καθιστούν τον κίνδυνο νέων γενοκτονιών περισσότερο ορατό.
Μπροστά σε μια τέτοια πραγματικότητα, ποιες μορφές συλλογικής κοινωνικής δράσης, μέσα από ποια διεθνή σχήματα και συνεργασίες μπορούμε να προστατέψουμε την ανθρωπότητα από την επανάληψη τέτοιων μαζικών φρικαλεοτήτων; Πως αποτρέπεις αυταρχικά καθεστώτα, που στο παρελθόν έχουν διαπράξει γενοκτονίες, από το να αποκτήσουν κρίσιμες στρατιωτικές τεχνολογίες και να απειλήσουν και πάλι την ανθρωπότητα; Μπορούμε να δημιουργήσουμε και να προωθήσουμε αποτελεσματικούς διεθνείς μηχανισμούς πρόληψης και αποτροπής;
Εκτιμούμε πως πρώτο σημαντικό βήμα είναι να διατηρούμε ζωντανή την συλλογική μνήμη των περασμένων εγκλημάτων και να καλλιεργούμε διαρκώς την ευαισθησία της διεθνούς κοινής γνώμης, επισημαίνοντας τους κινδύνους και τις προκλήσεις.
Εμείς, οι απόγονοι των Ελλήνων προσφύγων από τον Πόντο, θεωρούμε πως είναι καθήκον μας να εργαστούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Πιστεύουμε ότι η πατρίδα μας η Ελλάδα, λόγω της ανθρωπιστικής της παράδοσης και του υψηλού συμβολικού της κεφαλαίου θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία, αλλά και να φιλοξενήσει ένα μόνιμο διεθνές φόρουμ για την διαρκή ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης και για την αποτροπή επανάληψης εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας.
Φίλες και φίλοι, είμαστε τρεις ημέρες πριν την 9η Δεκεμβρίου, που έχει καθορισθεί ως παγκόσμια ημέρα για την πρόληψη και καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας. Θεωρούμε σκόπιμο να τονίσουμε την τεράστια σημασία της διεθνούς αναγνώρισης της γενοκτονίας στον Πόντο και ευρύτερα στη Μικρά Ασία.
Μιας καλά σχεδιασμένης από το οθωμανικό κράτος τριαντάχρονης γενοκτονίας, όπως πολύ εύστοχα την χαρακτήρισαν στο τελευταίο τους βιβλίο οι καθηγητές Μπένι Μόρις και Ντρορ Ζεεβί. Μιας τριπλής γενοκτονίας, έναντι Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων, όπου οι δράστες έμειναν ατιμώρητοι από την διεθνή κοινότητα. Η ατιμωρησία επιτρέπει στους ιδεολογικούς και πολιτικούς απογόνους των οθωμανών και των νεοτούρκων, που σήμερα κυβερνούν στη Μικρά Ασία, να επαναλαμβάνουν παρόμοιες πολιτικές βίας και διώξεων έναντι άλλων εθνικών και θρησκευτικών ομάδων και να απειλούν να αποσταθεροποιήσουν ολόκληρη την περιοχή.
Η ουσιαστική συνεργασία και η μακροπρόθεσμη σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο προϋποθέτουν την καταδίκη της αποικιοκρατικής οθωμανικής ιδεολογικής κληρονομιάς, την αναγνώριση των γενοκτονιών και τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ευχόμαστε κάθε επιτυχία στο συνέδριο, με ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, ερωτήσεις και διάλογο.
Σας ευχαριστούμε για την παρουσία και την συμμετοχή σας. Τhank you for your presence and your participation.
