Ανέκαθεν η Εθνική Συνείδηση των Ελλήνων του Πόντου υπήρξε η ακατάβλητη δύναμη ένωσης και δράσης σε σημείο που το 1918 να προετοιμάσουν την ίδρυση και ανεξάρτητου ελληνικού κράτους την «Δημοκρατία του Πόντου».

Έκφραση του πατριωτισμού αυτού των Ποντίων αποτελεί η εθελοντική συμμετοχή τους, με κάθε τρόπο, στους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους από τον Τουρκικό ζυγό.

Εντυπωσιακή είναι η παρουσία τους στο Μακεδονικό αγώνα και τους Βαλκανικούς πολέμους την περίοδο 1903 – 1914, όπου, εκτός από τη συμμετοχή ανωνύμων εθελοντών Ποντίων στρατιωτών, υπήρξαν και επώνυμοι Πόντιοι που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για τη φιλτάτη Πατρίδα όπως: οι μητροπολίτες Γρεβενών Αιμιλιανός Λαζαρίδης από το Ικόνιο, και Κορυτσάς Φώτιος Καλπίδης από την Κερασούντα, ο ναύαρχος Γεώργιος Κακουλίδης από το χωριό Τσίτη του Πόντου και ο στρατηγός Νεόκοσμος Γρηγοριάδης από την Αμισό κ.α.

Η εικονιζόμενη ιδιόχειρος ευχαριστήριος αποστολή του τότε πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον αείμνηστο διδάσκαλο Παναγιώτη Φαχαντίδη, ο οποίος διενήργησε έρανο μεταξύ των κατοίκων του χωριού Κετσιβάν, γενετείρας του, της επαρχίας Καγισμάν του Καρς Καυκάσου, αποτελεί περίτρανη ιστορική απόδειξη της αγνής αγάπης τους προς την Πατρίδα.

Πολύ εύστοχα ο σχολιαστής της εφημερίδας «ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ» της 23-2-1913 εκδιδομένης εις Βατούμ, ανέφερε: «η Κοινότης του εν άνω χωρίου αριθμούσα 380 ψυχάς είναι εκτάκτως πτωχή, αλλά εκτάκτως πατριωτική… Απαραδειγμάτιστος τω όντι ανεξαιρέτως η φιλοπατρία των εν τη περιφερία Καρς, Σαρίκαμις και Καραουργάν ομογενών. Εύγε τους».

Το παραπάνω ιστορικό έγγραφο, και το φύλλο της εφημερίδας «ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ» ευρίσκονται στο αρχείο του αειμνήστου διδασκάλου Παναγιώτη Φαχαντίδη.

Επιμέλεια Επαμεινώνδας Π. Φαχαντίδης