Η απώλεια του Στάθη Πελαγίδη, Ομότιμου Καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας, εκλεκτού μέλους της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, βύθισε σε θλίψη και πένθος τον ποντιακό κόσμο τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, όπου βρέθηκε προσκεκλημένος της ελληνικής ομογένειας.
Το σπουδαίο ερευνητικό - επιστημονικό του έργο στον τομέα του προσφυγικού ζητήματος και ιδιαίτερα της προσφυγιάς των Ποντίων στη Β. Ελλάδα, αλλά και το πλήθος των βιβλίων και των άρθρων του των σχετικών με την ιστορία, τη θρησκεία και τον πολιτισμό εν γένει του ελληνισμού του Πόντου, τον κατατάσσουν στους σημαντικούς εκπροσώπους των Ποντίων επιστημόνων.
Φτωχαίνει ο ποντιακός κόσμος, αλλά μένει ένα πλούσιο έργο, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, στις οποίες ο Στάθης Πελαγίδης άφησε το στίγμα του ως δάσκαλος και καθηγητής, ως άνθρωπος με ήθος, προσφορά και πάθος για τη μελέτη, την ανάδειξη και την προβολή της ιστορίας και του πολιτισμού των Ποντίων προγόνων του.
Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, εκτιμώντας το έργο τού εκλεκτού μέλους της, τον τίμησε με το βραβείο "Χρύσανθου" σε ειδική εκδήλωση (14 Δεκεμβρίου 2014), στην οποία παρουσίασε το έργο και την προσφορά του ο δρ Αντώνης Παυλίδης, ενώ ο τιμώμενος ανέπτυξε το θέμα «Ο κρυπτοχριστιανισμός στον Πόντο».
Η αναγνώριση της προσφοράς του Στάθη Πελαγίδη αποδεικνύεται και από τη συμμετοχή του στη λειτουργία και πολλών άλλων ποντιακών φορέων και συλλόγων, όπως είναι ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ποντίων Εκπαιδευτικών, η Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης κ.ά.
Η ζωή του ήταν ένας συνεχής αγώνας από τα παιδικά του χρόνια, στην Οινόη Καστοριάς, όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες γονείς του. Ορφανός από μικρός επέδειξε επιμονή και θέληση και διακρίθηκε στο χώρο της εκπαίδευσης ως φιλόλογος εκπαιδευτικός (σπούδασε κλασσική φιλολογία, ιστορία και αρχαιολογία), ως σχολικός σύμβουλος φιλολόγων και λίγα χρόνια μετά την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής (με θέμα: «Η εγκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Μακεδονία»), υπηρέτησε στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας απ' όπου συνταξιοδοτήθηκε ως Ομότιμος Καθηγητής (2004). Έκτοτε αφοσιώθηκε σε θέματα του ποντιακού ελληνισμού γράφοντας, συμμετέχοντας σε εκδηλώσεις και συνέδρια, διδάσκοντας (πρόγραμμα διδασκαλίας της ιστορίας του ποντιακού και του ευρύτερου ελληνισμού της Ανατολής, του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών σε συνεργασία με το Δήμο Θεσσαλονίκης, μεταπτυχιακό τμήμα Φλώρινας κ.ά.).
Ανεκτίμητο το έργο του, επώδυνη η απουσία του, μεγάλο το κενό που αφήνει.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
[Επισυνάπτεται κατάλογος με βιβλία του Στάθη Πελαγίδη και άρθρα του στο «Αρχείον Πόντου» της Ε.Π.Μ.]
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΡΘΡΑ ΣΤΟ «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ»
«Η κρίση της δεκαετίας του 1870 στη Μητρόπολη Τραπεζούντας. Νέα στοιχεία - ο άγνωστος ρόλος του Ελληνικού υποπροξενείου Τραπεζούντας» (Αρχείον Πόντου, τόμ. 40, 1985)
«Ντοκουμέντα για τις πρώτες οργανωμένες κινητοποιήσεις των Κρυπτοχριστιανών του Πόντου (1857)» (Αρχείον Πόντου, τόμ. 41, 1987)
«Τουρκικά αντίποινα στις κινητοποιήσεις των Κρυπτοχριστιανών του Πόντου: προξενικές και άλλες μαρτυρίες» (Αρχείον Πόντου, τόμ. 44, 1992-1993)
«Προβλήματα προσφυγικής αποκατάστασης στην Παλιά Ελλάδα, στην Ήπειρο και στα νησιά (1923-1930)» (Αρχείον Πόντου, τόμ. 45, 1994)
«Τα δεινοπαθήματα των Ελλήνων στις περιοχές Νικομήδειας και Νίκαιας (Καλοκαίρι του 1920)» (Αρχείον Πόντου, τόμ. 53, 2011)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
«Ο Κώδικας της Μητροπόλεως Καστοριάς 1665-1769» (εκδ. Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, 1990)
«Η αποκατάσταση των προσφύγων στη δυτική Μακεδονία 1923-1930» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 1994)
«Ζωντανός και μνημειακός ελληνισμός» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 1994)
«Από τον Καναδά στην Αυστραλία: Ο ελληνισμός του Τορόντο, της Μελβούρνης και του Σίδνεϋ» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 1995)
«Το κρυπτοχριστιανικό ζήτημα στον Πόντο» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 1996)
«Προσφυγική Ελλάδα (1913 – 1930). Ο πόνος και η δόξα» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 1997)
«Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 1998)
«Πώς θα διδάξω την ιστορία στο δημοτικό και στο γυμνάσιο» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 1999)
«Το μάθημα της ιστορίας στην τρίτη δημοτικού» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2000)
«Ο κώδικας της Ιερής Μονής Αγίου Γεωργίου Περιστερέωτα» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2001)
«Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας και του Πόντου» (εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, 2001)
Γενεαλογικοί πίνακες της ηρωικής Σάντας» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2002)
«Οι γραπτές πηγές στα βιβλία ιστορίας του δημοτικού σχολείου» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2002)
«Η Ελλάδα των πολιτισμών» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2003)
«Μικρασιατικός και ποντιακός ελληνισμός, από την αρχαιότητα μέχρι την ανταλλαγή» (εκδ. Αντ. Σταμούλης, 2004)
«Η ανεξάντλητη Οινόη Καστοριάς (1923-2005)» (εκδ. Δήμου Αλιάκμονα Νομού Καστοριάς, 2005)
«Ο ηρωϊκός Πόντος» (εκδ. Τζιαμπίρης – Πυραμίδα, 2006)
«Ο ελληνισμός της διασποράς» (εκδ. Αφοί Κυριακίδη, 2006)
«Τραπεζούντα, μεγαλόφωτη, μεγαλόμουση, μεγαλόπνοη (1461-1923)» (εκδ. Αντ. Σταμούλης 2014)
«Μακεδονία, κιβωτός των ξεριζωμένων Ελλήνων (1903-1930): Οι 1.385 προσφυγικοί οικισμοί και η καταγωγή των προσφύγων κατά περιοχές και χώρες προέλευσης» (Εκδοτικός Οίκος Κ. & Μ. Σταμούλη, 2019)
«Μικρασιατική Καταστροφή 1922. Η "ζωή εν τάφω" των Ελλήνων στρατιωτικών αιχμαλώτων» (Εκδόσεις Ινφογνώμων)
