Σε κλίμα ιδιαίτερης συγκίνησης και νοσταλγίας για τον πολιτισμό των Ελλήνων του Πόντου, πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης 31 Μαΐου 2023, η παρουσίαση του βιβλίου - cd του Αλέξη Στεφανίδη, λυράρη – καθηγητή μουσικής, με τίτλο «Καρδίας Αναστέναγμαν», σε ποίηση του Μίμη Τσελεπίδη, στο Πνευματικό Κέντρο Γιαννιτσών, με την παρουσία και τη συμμετοχή του 90χρονου σήμερα θείου Μίμη ο οποίος τραγούδησε στίχους του, με τη συνοδεία του καθηγητή μουσικής και καλλιτέχνη Αλέξη Στεφανίδη.
Για το βιβλίο – cd μίλησαν ο Παύλος Ιντζές Φιλόλογος – Ιστορικός, η Ξένια Τσέλιγκα ΜΑ στην Ψυχολογία της Μουσικής – Εκπαιδευτικός, και ο Ιωάννης Ανδρόνογλου Δρ. Μουσικολογίας, ενώ την παρουσίαση συντόνισε ο Νεκτάριος Παπαδόπουλος δημοσιογράφος.
Ο Παύλος Ιντζές
Πρώτος ομιλητής ήταν ο Παύλος Ιντζές, Φιλόλογος – Ιστορικός, ο οποίος μεταξύ άλλων ανέφερε ότι στο βιβλίο μετά τους προλόγους και τα εισαγωγικά σημειώματα, ακολουθούν κείμενα του Αλέξη Στεφανίδη και της Ξένιας Τσέλιγκα, που είναι ιστορικές αναφορές στο χωριό Χάρσερα της Αργυρούπολης του Πόντου, χωριό καταγωγής των συντελεστών του έργου. Ακολουθεί αναφορά στο χωριό Αργοσυκιά των Γιαννιστών, που είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μα και τόπος καταγωγής του θείου Μίμη.
Οι αναγνώστες του βιβλίου θα βρουν πληροφορίες για την κατεστραμένη σήμερα Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου Χαλιναρά, που ιδρύθηκε από τον Αλέξιο Κομνηνό το 1220, όπως καταθέτει – αναφέρει στα στα γραπτά του ο σημαντικός άνθρωπος των γραμμάτων, Γεώργιος Κανδηλάπτης – Κάνις. Θα γνωρίσουν οι αναγνώστες του βιβλίου πως πήρε το προσονύμιο Χαλιναράς η Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου, ποια είναι η ιδιαιτερότητα της εικόνας του και πως έφτασε στην Ελλάδα και σήμερα φυλάσσεται στην Αργοσυκιά.
Ο ψηφιακός δίσκος (το cd δηλαδή) που είναι ενσωματωμένο στο οπισθόφυλλο του βιβλίου είναι μια δουλειά που περιέχει δεκαπέντε μελλοποιημένα ποιήματα – τραγούδια του ακούραστου θείου Μίμη Τσελεπίδη και έχει διάρκεια εβδομήντα πέντε λεπτών. Τα τραγούδια μελοποιήθηκαν από τον Αλέξη Στεφανίδη με βάση παραδοσιακές μελωδίες και τα απέδωσαν μελωδικά ο Αλέξης με τη λύρα του μα και με τη φωνή του, ο Θόδωρος Μίμης Τσελεπίδης και χορωδία αποτελούμενη από τους Σπύρο Προδρομίδη, Ειρήνη Γραμματίκα, Γιάννη και Αλέξη Στεφανίδη και Θεόδωρο Μίμη Τσελεπίδη.
Η Ξένια Τσέλιγκα
Στη συνέχεια μίλησε η Ξένια Τσέλιγκα ΜΑ στην Ψυχολογία της Μουσικής – Εκπαιδευτικός, η οποία μεταξύ άλλων ανέφερε:
Με μια πρώτη εντύπωση ή ανάγνωση, αυτό μπορεί να θεωρηθεί ένα βιβλίο φτιαγμένο από δυο Πόντιους, στην καταγωγή, στην ψυχή αλλά και στην πράξη. Ο Μίμης Τσελεπίδης, κατευεθείαν απόγονος προσφύγων από την Χάρσερα, τιμά μέσα από το έργο του την ταυτότητα και την ιστορία της οικογένειάς του, και γράφει στην ποντιακή διάλεκτο, γιατί όπως λέει ο ίδιος, του είναι πιο εύκολο. Είναι γι' αυτόν η μητρική του γλώσσα. Στο Αναστορώ τον κύρη’μ' διαβάζουμε:
Χάρσερας χώμαν έσυρα
σον κύρη μ' και σην μάνα μ',
ας είναι αδα αναπαμεν’
ατό ετον το τάμα μ'.
Όπως το χώμα από την πατρίδα που έριξε στους τάφους των γονιών του για να εκπληρώσει το τάμα του, ή το χρέος του απέναντί τους, έτσι και η ποίηση, τα τραγούδια, τα μοιρολόγια του, είναι η εκπλήρωση του χρέους του απέναντι σε όλους τους εκπροσώπους της γενιάς που σφαγιάστηκε, που ξεριζώθηκε, που βασανίστηκε ή αφανίστηκε, να μην χαθεί η γλώσσα τους, η ιστορία τους, τα μικρά η μεγάλα στοιχεία της καθημερινής ζωής τους, η θρησκεία τους, τα ιερά και τα κειμήλιά τους. Τους το χρωστάει, όπως τους το χρωστάνε και όλοι οι επίγονοί τους, οι υπόλοιποι Έλληνες, η απλά οι άνθρωποι που γίνονται μάρτυρες σύγχρονοι ή κατοπινοί, ενός εγκλήματος.
Για τον Αλέξη, ο Μίμης Τσελεπίδης γράφει στο βιβλίο:
Η γενεά ς’ εξακουστόν
είσαι ας τοι Στεφανάντας,
ολ’ λυριτζίδες τραγωδάν
και λεγν’ ατς «λυριτζάντας».
Πάππων προς πάππων λυριτζάντ
δόξαν’σ τοις Στεφανάντας.
Κατάγεται δηλαδή από ξακουστή γενιά λυράρηδων. Ο προπάππους του, θαμμένος στη συνοικία Ομάλα της Χάρσερας ήταν «λυριτζής μεγάλος».
Και οι απόγονοί του, κρατώντας στο χέρι τη λύρα, τιμούν το χώμα που τον σκεπάζει και θυμούνται την ιστορία τους. Το παίξιμο της λύρας, η διάδοση της παραδοσιακής μουσικής, των τραγουδιών και των χορών, έγινε για τον Αλέξη μια προσωπική σταυροφορία, ένα στοίχημα να παραμείνουν ζωντανά τα ακρογωνιαία στοιχεία του ποντιακού πολιτισμού για να τα γνωρίσουμε εμείς, αλλά και οι επόμενοι. Αυτό μπορεί εύκολα να το αντιληφθεί κανείς αν παρακολουθήσει λίγο το έργο του στα Μουσικά Σχολεία, στις σχολές και τους φορείς όπου διδάσκει την ποντιακή λύρα αλλά και την προσωπική καλλιτεχνική του πορεία…΄
Κατά τα άλλα, στο ερώτημα γιατί κάποιος που δεν σχετίζεται με την ποντιακή μουσική ή παράδοση να ακούσει ή να διαβάσει το συγκεκριμένο εχγείρημα, θα ήθελα να απαντήσω με μια προσωπική τοποθέτηση. Αισθάνομαι πως όλο αυτό καλύπτεται από μια μυστηριακή διάσταση που αγγίζει τα όρια μεταφυσικών προεκτάσεων. Ένα μοναστήρι με πάνω από 800 χρόνια ιστορίας, που ταυτίζεται με την ίδια την ιστορία του λαού της Χάρσερας. Μια εικόνα που μετά από 100 σχεδόν χρόνια με μαγικό τρόπο επανενώνεται με τα υπόλοιπα κειμήλια της μονής. Μία μοναδική αποτύπωση του Αγίου Γεωργίου σε εικόνα και ένας θρύλος για το χαλινάρι του, που κάνει τον λύκο (εχθρό) να προστατεύει τα πρόβατα (τα θύματά του) εν είδη επουράνιας υπόσχεσης.
Πολλές καταστροφές και επανεκκινήσεις, με τελευταία αυτή στο χωριό Αγροσυκιά, όπου γεννιέται ο Μίμης Τσελεπίδης. Όλα αυτά τα στοιχεία, που θα μπορούσαν κάλλιστα να συνθέσουν ένα μυθιστόρημα του Dan Brown θα τα δείτε να εκτυλίσσονται στο βιβλίο. Αυτό που ίσως δεν θα δείτε είναι πως το δημιούργημα που κρατάτε στα χέρια σας είναι ουσιαστικά το αποτύπωμα της σχέσης δυο ανθρώπων, αυτή του Αλέξη Στεφανίδη και του Θεόδωρου Τσελεπίδη, που όλοι τον φωνάζουν Μίμη. Όχι όμως απλά Μίμη, αλλά θείο Μίμη, γιατί για όποιον τον γνωρίζει, ο θείος Μίμης γίνεται αυτόματα οικογένεια. Είναι ο θείος μας ή ο παππούς μας που δεν κουράζεται ποτέ να μας λέει ιστορίες. Κι όσο ο θείος Μίμης γράφει, εμείς πάντα θα τον αφουγκραζόμαστε, θα ακούμε, θα μαθαίνουμε θα συγκινούμαστε ή θα εκστασιαζόμαστε.
Κλείνω με μια σύνοψη από το δελτίο τύπου που θεωρώ πως συμπυκνώνει όσα ήθελα να πω εδώ:
Στο πόνημα αυτό, οι λέξεις και οι ήχοι, βαθιά ριζωμένοι στα αρχέγονα πατρογονικά χώματα, ταξιδεύουν στο σήμερα, για να συμπαρασύρουν με τελετουργικό σχεδόν τρόπο τον αναγνώστη- ακροατή στον πλούτο, τη μαγεία και το μυστήριο, και ταυτόχρονα στην αμεσότητα την καθαρότητα ή την ορμητικότητα μιας «καρδιάς» που χτυπά σε παλμούς παραδοσιακούς, άρα πανανθρώπινους, και εξ αυτού σύγχρονους.
Με επίγνωση του ιστορικού βάρους και του πολιτισμικού μεγαλείου μιας κληρονομιάς αιώνων, ο Αλέξης Στεφανίδης και ο Θεόδωρος (Μίμης) Τσελεπίδης, κατασκευάζουν τραγούδια που απελευθερώνουν δημιουργικά τις μνήμες, τα δεινά, αλλά και τα όνειρα και τις ελπίδες ενός ολόκληρου λαού, ως πρόταση και ως παρακαταθήκη για το σήμερα και τη συνέχεια, όχι μόνο του Ποντιακού Ελληνισμού, αλλά και κάθε έθνους, φυλής ή ανθρώπου, που υπακούει στα κελεύσματα, τα πάθη και τα σκιρτήματα της Καρδιάς του.
Ο Ιωάννης Ανδρόνογλου
Τελευταίος ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Ιωάννης Ανδρόνογλου Δρ. Μουσικολογίας, ο οποίος αναφέρθηκε στην προσπάθεια του Αλέξη Στεφανίδη, να καταγράψει μία μουσική, που στην σημερινή παγκοσμιότητα μπορεί να έχει τοπικά χαρακτηριστικά, είναι όμως κτήμα μιας κληρονομιάς όλων των λαών. Τόνισε μάλιστα πως είναι σημαντικό, προσπάθειες σαν αυτήν να βρουν και μιμητές για να διασωθεί ο παραδοσιακός πλούτος ενός λαού.
Το βιβλίο, μαζί με το cd είναι ένα χρήσιμο πόνημα και αποτελεί μια αξιόλογη πνευματική και μουσική εργασία, με τα χαρακτηριστικά που το διέπουν, υπηρετεί και αυτό με τη σειρά του, την ελληνικότητα ως πρόταση πολιτισμού στο παγκόσμιο πολιτιστικό μωσαϊκό.
Μετά το τέλος των ομιλιών ο Αλέξης Στεφανίδης στη λύρα και ο Μίμης Τσελεπίδης στο τραγούδι, απέδωσαν ποντιακά τραγούδια σε ποίηση του θείου Μίμη.
Οι συντελεστές με το παίξιμο της λύρας και την ερμηνεία, απέσπασαν το θερμό χειροκρότημα των παρευρισκομένων.
Επίσης μετά από παρότρυνωση παλαιών χορευτών, ο Μίμης Τσελεπίδης, τους συνόδευσε σε παραδοσιακούς ποντιακούς χορούς.
Στο βιβλίο – cd «Καρδίας Αναστέναγμαν» με την υπογραφή του Αλέξη Στεφανίδη που κυκλοφορεί από τις Αφοί Κυριακίδη ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε., είναι συγκεντρωμένα τα ποιήματα του Μίμη Τσελεπίδη. Παίζει λύρα ο Αλέξης Στεφανίδης, παρατίθενται με την γραφή του Μίμη και δίπλα υπάρχει ο στίχος, ενώ συνοδεύεται και από το σχετικό cd.
Στο βιβλίο υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό λεύκωμα με ιστορικές αλλά και προσωπικές φωτογραφίες και στιγμές που καθόρισαν την πορεία αυτού του βιβλίου - δίσκου, καθώς και τα βιογραφικά σημειώματα των δημιουργών του, Θεόδωρου (Μίμη) Τσελεπίδη και Αλέξη Στεφανίδη.