Στη γεννέτερια του συγγραφέα Κώστα Χάρη στη Μεγάλη Βρύση Κιλκίς έγινε η παρουσίαση του βιβλίου «Εκατοντάχρονη Οδύσσεια των Ελλήνων Ποντίων του Αντικαυκάσου και Καυκάσου» το οποίος εξέδωσαν οι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ για το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (ΙΑΠΕ) του Δήμου Καλαμαριάς, την Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2024.
Στην εκδήλωση που διοργάνωσαν ο Σύλλογος Καυκασίων Καλαμαριάς και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κατοίκων Μεγάλης Βρύσης Κιλκίς συγχωριανοί του συγγραφέα Κώστα Χάρη, αλλά και κάτοικοι του νομού Κιλκίς, βρέθηκαν στην αίθουσα εκδηλώσεων του Πολιτιστικού Συλλόγου Κατοίκων της Μεγάλης Βρύσης.
Μέρος του κόσμου που παρακολούθησε την εκδήλωση
Την παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Χάρη «Εκατοντάχρονη Οδύσσεια των Ελλήνων Ποντίων του Αντικαυκάσου και Καυκάσου» συντόνισε ο δημοσιογράφος Φόρης Πεταλίδης, ο οποίος καλωσόρισε τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση.
Ο δημοσιογράφος Φόρης Πεταλίδης συντονιστής της εκδήλωσης
Στην έναρξη της εκδήλωσης κρατήθηκε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των χιλιάδων θυμάτων της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού και των Ελλήνω προσφύγων που δεν πρόφτασαν να έρθουν στην Ελλάδα από την Τουρκία και τον Καύκασο.
Απονομή της τιμητικής πλακέτας για τα 100 χρόνια του Συλλόγου Καυκασίων Καλαμαριάς από τον Χρήστο Πετανίδη στον Χάρη Κώστα
Στην αρχή της εκδήλωσης ο πρόεδρος του Συλλόγου Καυκασίων Καλαμαριάς Χρήστος Πετανίδης, επέδωσε στον συγγραφέα του βιβλίου και πρώην πρόεδρο του Συλλόγου Χάρη Κώστα, την τιμητική πλακέτα των 100 χρόνων από την ίδρυση του ιστορικού σωματείου της Καλαμαριάς, την οποία το διοικητικό συμβούλιο απέδωσε στους προηγούμενους προέδρους.
Ο Χρήστος Πετανίδης κατά τη διάρκεια του σύντομου χαιρετισμού του
Στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου χαιρετισμό απηύθυναν ο Δημήτριος Κυριακίδης δήμαρχος Κιλκίς, ο Γιώργος Παρχαρίδης, ομότιμος καθηγητής Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επίτιμος πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος και της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, ο Χρήστος Πετανίδης, πρόεδρος του Συλλόγου Καυκασίων «Ο Προμηθέας», η πρόεδρος του Συλλόγου Κατοίκων Μεγάλης Βρύσης Γεωργία Χασεκίδου.
Η Γεωργία Χασεκίδου κατά τη διάρκεια του σύντομου χαιρετισμού της
Ο Δημήτριος Κυριακίδης
Ο Δημήτριος Κυριακίδης, δήμαρχος Κιλκίς κατά τη διάρκεια του χαιρετισμού του
Στον χαιρετισμό του ο δήμαρχος Κιλκίς Δημήτριος Κυριακίδης ανέφερε ότι ο Δήμος Κιλκίς δείχνει μεγάλο και ειλικρινές ενδιαφέρον για τους πνευματικούς δημιουργούς του τόπου μας. Για όλους τους συμπολίτες μας, που αφιερώνουν πολύ χρόνο και ενέργεια ασχολούμενοι ερευνητικά με τομείς του ενδιαφέροντός τους και φέρνουν στο φως καινούρια ή άγνωστα για πολλούς στοιχεία, τα οποία είναι προϊόν μελέτης, τεκμηρίωσης και εμβάθυνσης.
Καλοδεχόμαστε, επομένως τη συγγραφική προσπάθεια του συμπολίτη μας Κώστα Χάρη, εδώ, στη Μεγάλη Βρύση που είναι και η γενέτειρά του, και συμμετέχουμε σήμερα με χαρά στη γέννηση του προσωπικού πνευματικού του καρπού. Ενός βιβλίου που διηγείται τις περιπέτειες των Ελλήνων του Καυκάσου σε έναν ιστορικό κύκλο, ο οποίος χαρακτηρίζεται από πυκνά και δραματικά πολιτικά γεγονότα στη διεθνή και εγχώρια πολιτική σκηνή, που επιδρούν αποφασιστικά στη ζωή όλων των ανθρώπων.
Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει στον τίτλο του βιβλίου ο κύριος Χάρης, πρόκειται για μια πραγματική Οδύσσεια των Ελλήνων του Καρς που αναγκάζονται υπό το φόβο του πολέμου και των διώξεων, να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες, να περιπλανηθούν στο Βατούμ, στο νότιο τμήμα της Ρωσίας και λίγο πριν την Μικρασιατική Καταστροφή να αναζητήσουν ασφαλές καταφύγιο στον ελλαδικό χώρο, όπου και θα εγκατασταθούν σε Μακεδονία, Θράκη και Λάρισα. Στέκεται με κριτική ματιά στο ζήτημα της αυτοδιάθεσης του Πόντου, στηλιτεύει τους ηθικούς αυτουργούς του εγκλήματος της Γενοκτονίας και διεκτραγωδεί τα δεινά που υπέστησαν τα πρώτα καραβάνια της προσφυγιάς.
Μέσα από τη γραφή του και με κομβικό σημείο αναφοράς τον Σύλλογο Καυκασίων Καλαμαριάς ‘’Ο Προμηθέας’’ βλέπουμε να ξεδιπλώνονται πτυχές της ειρηνικής ζωής των προσφύγων, του αγώνα για την επιβίωσή τους, και του μόχθου τους για την αγροτική παραγωγή και την βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος.
Ο κύριος Χάρης αξιοποιεί με επιδεξιότητα το ιστορικό αρχείο και τις πρωτογενείς πηγές και μας δίνει πολλές και χρήσιμες πληροφορίες για τα μέρη όπου εγκαταστάθηκαν οι προσφυγικές οικογένειες του Καρς στη Βόρεια Ελλάδα και σε τριάντα έναν οικισμούς του νομού Κιλκίς. Μαθαίνουμε ότι στη Μεγάλη Βρύση πρωτοεγκαταστάθηκαν εξήντα πέντε οικογένειες και ότι το 1929 επισκέπτεται τη Μεγάλη Βρύση ο Ελευθέριος Βενιζέλος και εκθειάζει την πρόοδο των Καρσλήδων προσφύγων, ενταγμένων σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, στον τομέα της πρωτογενούς παραγωγής. Και ότι ο αείμνηστος πατέρας του, Θεοχάρης Χάρης, δάσκαλος στην ορεινή Ποντοκερασιά, θα εφαρμόσει βιωματικά τη λειτουργία της αυτοδιοικούμενης μαθητικής κοινότητας.
Δεν θα επεκταθώ περισσότερο γιατί βρίσκονται σήμερα κοντά μας άξιοι ομιλητές, που θα μας παρουσιάσουν το βιβλίο με περισσότερες λεπτομέρειες. Κλείνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ ειλικρινά τον κύριο Κώστα Χάρη για το πνευματικό του παιδί και το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού του Δήμου Καλαμαριάς που εξέδωσε το βιβλίο του.
Εύχομαι το βιβλίο αυτό να βρει τη θέση που του αξίζει, σε κάθε σπίτι της Μεγάλης Βρύσης και στις βιβλιοθήκες μας, και όπως κάθε ανάλογο ιστορικό πόνημα, να πλουτίσει τον ορίζοντα των γνώσεών μας και να ενισχύσει τα επιχειρήματά μας για τον σεβασμό στην ελευθερία της ανθρώπινηςς ύπαρξης, για την εδραίωση της ειρήνης, της σταθερότητας, με πολιτική συνεννόηση και συνεργασία. Γιατί η ελευθερία έχει αξία όταν είναι θρονιασμένη στη δικαιοσύνη και στον ανθρωπισμό.
Ο Γιώργος Παρχαρίδης
Ο Γιώργος Παρχαρίδης κατά τη διάρκεια του χαιρετισμού του
Στον σύντομο χαιρετισμό του ο Γιώργος Παρχαρίδης, ομότιμος καθηγητής Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επίτιμος πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος και της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης αναφέρθηκε στην κοινή πορεία που είχαν στο οργανωμένο ποντιακό χώρο με τον συγγραφέα του βιβλίου Κώστα Χάρη, που ως πρόεδρος των Καυκασίων ήταν από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος, συμβάλλοντας θετικά στην πορεία της. Κι όπως είπε εάν και όπως έλεγε ο Κώστας Χάρης ξεκινάμε από διαφορετικές πολιτικές διαδρομές κοινή είναι η στόχευσή μας για τον ποντιακό ελληνισμό.
Ομιλητές
Μέρος του κόσμου που παρακολούθησε την εκδήλωση
Για το βιβλίο μίλησαν ο Κώστας Γαβρίδης, νομικός, Επίτιμος Πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης και Επίτιμος Γενικός Γραμματέας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος (ΠΟΕ), ο Ανανίας Τσιραμπίδης, Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και τέως Πρόεδρος του ΙΑΠΕ του Δήμου Καλαμαριάς και η Ειρήνη Χατζή γραμματέας της Τομεακής Επιτροπής Κιλκίς του ΚΚΕ.
Ο Κώστας Γαβρίδης
Ο Κώστας Γαβρίδης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του
Στην ομιλία του ο Κώστας Γαβρίδης, νομικός, Επίτιμος Πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης και Επίτιμος Γενικός Γραμματέας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος (ΠΟΕ), μεταξύ άλλων επισήμανε ότι ο Κώστας Χάρης με ό,τι καταπιάνεται στα κοινά το ολοκληρώνει με επιμέλεια, ευσυνειδησία και βαθιά κοινωνική ευαισθησία. Συμμετέχει ενεργά και δραστήρια σε κάθε κοινωνική συλλογική προσπάθεια με απίστευτη εργατικότητα, με τον ίδιο πάντα ζήλο και ως απλό μέλος και με υπεύθυνη θεσμική ιδιότητα.
Είναι ευχαρίστηση και ικανοποίηση η συνεργασία μαζί του. Τα ευχάριστα αυτά συναισθήματα είχα την τύχη να νιώσω κατά τη μακρά περίοδο της συνυπηρέτησής μας στις συλλογικότητες των ποντιακών οργανώσεων, συνεργασία που μας συνέδεσε με στέρεη προσωπική και οικογενειακή φιλία.
Είναι πραγματικά εύνοια της τύχης να έχουν στους κόλπους τους κοινωνικοί φορείς με τη διάθεση γνήσιας εθελοντικής προσφοράς, τη δημιουργική ορμή και τη συνέπεια λόγων και έργων του Κώστα, χαρακτηρικά της προσωπικότητάς του που δεν μπορούσαν ασφαλώς να βρουν διέξοδο και να μετουσιωθούν σε κοινωνικό έργο χωρίς τη σταθερή στήριξη και ενθάρρυνση της οικογένειάς του. Και καρπός αυτής της ενασχόλησής του ήταν και η συγγραφή του βιβλίου και της παρακαταθήκης που άφησε ως πρόεδρος του Συλλόγου Καυκασίων Καλαμαριάς «Ο Προμηθέας».
Ο Ανανίας Τσιραμπίδης
Ο Ανανίας Τσιραμπίδης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του
Στην ομιλία του ο Ανανίας Τσιραμπίδης, Ομότιμος Καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και τέως Πρόεδρος του ΙΑΠΕ του Δήμου Καλαμαριάς ανέφερε:
Η καταγραφή ιστορικών γεγονότων αποτελεί ασφαλώς έργο σχετικών επιστημόνων, οι οποίοι με ειδική δεοντολογία και προσέγγιση μας παρουσιάζουν όλα τα ενδιαφέροντα στοιχεία, μερικές φορές με λεπτομέρειες πολύ κατατοπιστικές.
Παράλληλα όμως έχουν εκδοθεί και πολλά βιβλία από μη ιστορικούς, αρκετά των οποίων έφεραν στο φως εξαιρετικές πληροφορίες οι οποίες διαφορετικά θα χάνονταν. Είναι η αγάπη και το πάθος αυτών των συγγραφέων οι οποίοι τόλμησαν να δημοσιοποιήσουν το έργο τους. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει και ο αγαπητός φίλος Κώστας Χάρης, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια συγκέντρωνε το απαραίτητο υλικό.
Εκτός της Εισαγωγής και του Επιλόγου αποτελείται από 26 κεφάλαια. Περιγράφει πολύ κατατοπιστικά τις πολιτικές των γειτονικών χωρών, αλλά και γεγονότα που επηρέασαν σημαντικά εκείνη την περίοδο τον αμιγή ελληνικό πληθυσμό των 79 χωριών του Κυβερνείου Καρς.
Παρουσιάζει τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι Έλληνες Καυκάσιοι κατά τη σταδιακή μετοικεσία τους στην Ελλάδα. Οι πιο τυχεροί από το Καρς έφυγαν με τρένα προς Τιφλίδα και μετά προς Βατούμ. Όμως οι Έλληνες των πλησιέστερων προς το Αρδαχάν χωριών αντιμετώπισαν φοβερές ταλαιπωρίες προσπαθώντας με κάρα να φτάσουν στο Βατούμ από δύσβατους δρόμους. Για πολλούς το ταξίδι από το χωριό τους μέχρι το Βατούμ είχε διάρκεια σχεδόν ενός χρόνου.
Από το λιμάνι του προς διάφορα λιμάνια της Ελλάδος, κατά το διάστημα Απρίλιος 1920 μέχρι Μάρτιος 1921, πραγματοποιήθηκαν 23 δρομολόγια ελληνικών ατμόπλοιων μεταφέροντας συνολικά 51.000 έλληνες, οι 45.000 των οποίων ήταν από τα χωριά του Καυκάσου. Με τον ξεριζωμό έκλεισε οριστικά ο κύκλος της 40χρονης παρουσίας των Ελλήνων στο Κυβερνείο Καρς.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει αναλυτικά απόψεις πολλών ιστορικών, αλλά και πολιτικών εκείνης της περιόδου για την αποτυχία ίδρυσης της Δημοκρατίας του Πόντου. Ο Εθνικός Ύμνος των Ελλήνων του Πόντου, ο οποίος συντάχθηκε από τον γιατρό Φίλωνα Κτενίδη με στόχο την «Ανεξαρτησία του Πόντου» και εγκρίθηκε από την Εθνοσυνέλευση των Ποντίων το 1918, φανερώνει πολύ καλά τις ιδέες και τους σκοπούς της Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων Ποντίων. Είναι έργο μεγάλης πνοής για εκείνες τις συνθήκες και μεγάλης προπαγανδιστικής αξίας. Είναι μια επαναστατική προκήρυξη, ένα σάλπισμα εγερτήριο των «πατριωτικών δυνάμεων». Προαναγγέλλει προετοιμασία ξεσηκωμού του λαού και επαναστατική ένοπλη εξέγερση για απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων, για ανεξάρτητο Πόντο από τον Τούρκικο καταπιεστικό ζυγό.
Ήρθ’ η μέρα, ήρθ’ η ώρα / που προσμέναμε χρόνια / στα δεσμά, στην καταφρόνια / και στην τούρκικη σκλαβιά.
Εις του Πόντου τα’ ακροβούνια / καρυοφύλλια μαυρισμένα / φέρουν το Εικοσιένα / ψάλλουν την Ελευθεριά.
………..
Μας καλούν εκδικητάδες, / ζωντανοί και πεθαμένοι / η πατρίδα ερημωμένη / μας καλεί εμπρός παιδιά.
Με τη Γενοκτονία και τον Ξεριζωμό των παππούδων και των γονιών μας από τις προγονικές πατρίδες τους και την εξαφάνιση ενός πανάρχαιου Ελληνοποντιακού Πολιτισμού, έκλεισε άδοξα χωρίς να λυθεί το Ποντιακό Ζήτημα, ένα κεφάλαιο τρισχιλιόχρονης και πλέον ιστορίας του ελληνισμού.
Σε αντίθεση με τη συμπεριφορά ορισμένων ελληνικών κυβερνήσεων που δεν ήθελαν τους Έλληνες Καυκάσιους στην Ελλάδα, υπάρχουν πολλά περιστατικά που αποδεικνύουν τη φιλοπατρία αυτών. Εθελοντές Καυκάσιοι πήραν μέρος στον Βαλκανικό πόλεμο του 1912-13, άλλοι στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και άλλοι στην εκστρατεία της Μικράς Ασίας. Οι ελληνικές κοινότητες όλης της Ρωσίας έκαναν μεγάλο έρανο για συγκέντρωση χρημάτων και ρουχισμού για τους Έλληνες στρατιώτες. Δημοσίευμα της εφημερίδας «Αργοναύτης» του Βατούμ, μας πληροφορεί, ότι στις 4-11-1912, με πρωτοβουλία του δάσκαλου Π. Ι. Φαχαντίδη, οι 380 Έλληνες του χωριού Κετσεβάν του Καρς προσέφεραν 525 ρούβλια, 58 ζεύγη περικνημίδων και άλλα είδη για τα στρατευμένα παιδιά της Ελλάδος.
Στις 8-10-1919 μεταφέρθηκαν με το πλοίο Ρέπουλη στην Καλαμαριά οι πρώτοι 1.300 Καυκάσιοι, τους οποίους, μετά την απολύμανση, η Επιτροπή Περίθαλψης εγκατέστησε σε διαμορφωμένους στρατιωτικούς θαλάμους του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Αυτοί ίδρυσαν τον Σύλλογο Προσφύγων Ελλήνων Νοτίου Καυκάσου «Ο Καρσιώτης» στις 15-10-1919. Το Πρωτοδικείο στις 26-4-1921 ενέκρινε την αλλαγή του τίτλου από «Καρσιώτης» σε «Σύλλογο Καυκασίων Θεσσαλονίκης».
Το πρόβλημα της περίθαλψης και της στέγασης παρουσίασε δυσχέρειες, γι’ αυτό και οργανώθηκαν από τους ίδιους τους Καυκάσιους υπηρεσίες περίθαλψης. Επειδή τους θέριζε ο εξανθηματικός τύφος πάρθηκαν υγειονομικά μέτρα. Συστάθηκε Ειδική Επιτροπή στο λοιμοκαθαρτήριο, που εκλέχτηκε από τους ίδιους πρόσφυγες.
Μετά την ολιγόμηνη παραμονή τους στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Θεσσαλονίκης, η Επιτροπή Περίθαλψης προώθησε εκείνους που επέζησαν σε διάφορα χωριά της Μακεδονίας και Θράκης. Πέρα από τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν με τις δημόσιες αρχές, είχαν τα επιτακτικά προβλήματα στέγασης, σίτισης και υγειονομικής περίθαλψης. Παρουσιάζονται αρκετά δημοσιεύματα εκείνης της εποχής τα οποία επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αυτών των προβλημάτων.
Ο συγγραφέας σε ξεχωριστό κεφάλαιο παρουσιάζει πρωτοπόρους καυκάσιους πολιτικούς ηγέτες οι οποίοι άφησαν θετικό αποτύπωμα με την ανιδιοτελή βοήθειά τους προς όλους τους πρόσφυγες. Αναφέρει τον μηχανικό Δημήτρη Ευθυμιάδη, τον γιατρό Γιάννη Πασαλίδη, τον δάσκαλο Κώστα Γαβριηλίδη και τον συνεταιριστή Αλέξανδρο Μπαλτατζή.
Στη συνέχεια αναφέρει τα σημαντικότερα πορίσματα από τα συνέδρια των Καυκασίων που έγιναν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος. Όλα είχαν ως κύριο στόχο τη βελτίωση της ζωής των οικογενειών τους.
Τον Δεκέμβριο του 1924 ιδρύθηκε και τον Ιανουάριο του 1925 αναγνωρίστηκε από το Πρωτοδικείο ο «Σύλλογος Νεολαίας Καυκασίων Καλαμαριάς». Ανέπτυξε αξιόλογη πολιτιστική δράση και αφοσιώθηκε στην υπόθεση της συνέχειας της μόρφωσης των φοιτητών και αποφοίτων της μέσης εκπαίδευσης από τα ιδρύματα παιδείας της Ρωσίας, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, καθώς και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. Είχε εξαιρετική βιβλιοθήκη, χορευτικό και θεατρικό τμήμα.
Ο «Σύλλογος Καυκασίων Θεσσαλονίκης» μετονομάστηκε σε «Κεντρικό Σύλλογο Καυκασίων» το 1928. Αυτός καταργήθηκε το 1970 με απόφαση του Πρωτοδικείου, μετά από συνεχή λειτουργία 46 χρόνων (1924-1970). Τελικά, ο σύλλογος επανιδρύθηκε με την επωνυμία «Σύλλογος Καυκασίων Καλαμαριάς “Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ”», με καθυστέρηση 24 χρόνων από τη διάλυσή του (15-8-1994). Στις σημαντικότερες εκδηλώσεις του συλλόγου, τα τελευταία 30 χρόνια, περιλαμβάνονται δεκάδες διαλέξεις επιφανών επιστημόνων, αλλά και δεκάδες παρουσιάσεις του θεατρικού, του χορευτικού και της χορωδίας του συλλόγου σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος. Τα θεατρικά έργα Ταμάμα και Τρυγόνα ήταν τα πιο σημαντικά με 20 και 5 παραστάσεις αντίστοιχα. Επισημαίνονται οι παρακάτω εκδηλώσεις:
Το Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα «Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού και η διαχρονική εξέλιξη του ζητήματος», που έγινε στις 11-13 Μαΐου 2007 στο δημοτικό θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη».
«Η ΤΑΜΑΜΑ», ένα πραγματικό, δραματικό θεατρικό έργο, που έχει αναφορές στις «Λευκές Πορείες Θανάτου» και στον ξεριζωμό των Ελλήνων Ποντίων από τα πατρογονικά εδάφη. Επί 2,5 χρόνια (Ιανουάριος 2005-Μάϊος 2007), η θεατρική ομάδα του ΠΡΟΜΗΘΕΑ, έδωσε 20 παραστάσεις σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος, τη μία στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων Καβάλας.
Η αναπαράσταση της άφιξης και αποβίβασης των προσφύγων στις 15-6-2007 στην παραλία της Αρεστούς, με κεντρικό τίτλο «Η Μεγαλύτερη Μέρα», υπήρξε η μαζικότερη πολιτιστική εκδήλωση που γνώρισε μέχρι και σήμερα η Καλαμαριά, αφού την παρακολούθησαν περισσότερα από 4.000 άτομα.
Από το απολυμαντήριο και τον καταυλισμό της Καλαμαριάς πέρασαν περίπου 170.000 χιλιάδες προσφύγων Ελλήνων της Ανατολής. Πρώτα οι Καυκάσιοι μετά οι άλλοι πόντιοι, οι Σμυρνιοί, οι Κωνστ-λίτες, οι Καππαδόκες κ.ά. Περίπου 20.000 από αυτούς, πέθαναν από αρρώστιες κυρίως την ελονοσία και τη χαμνία (τύφο), την περίοδο 1919-1924.
«Τσολ κι έρημον Καράμπουρνου, τριγύλ – τριγύλ ταφία. Ανοίξτε και τερέστ’ ατά, όλα Καρσί παιδία», δηλαδή «Καταραμένο κι έρημο Καράμπουρνου, γύρω-γύρω τάφοι. Ανοίξτε και κοιτάξτε τους όλα παιδιά του Καρς».
Έτσι τραγούδησε η μούσα το θλιβερό θανατικό εκείνης της εποχής στην Καλαμαριά.
Ο συγγραφέας αναφέρεται στην αναγκαιότητα ανέγερσης «Μνημείου Αποβίβασης και Απολύμανσης Προσφύγων την περίοδο 1919-1924» στην παραλία της Αρετσούς, στη θέση της ανθοκομικής έκθεσης. Τόσο ο Δήμος όσο και πολλοί φορείς της Καλαμαριάς, σύλλογοι προσφυγικών σωματείων της Μακεδονίας, καθώς και μέσα μαζικής ενημέρωσης, πολύ συχνά προβάλλουν την κατασκευή ενός τέτοιου μεγαλοπρεπούς μνημείου, χωρίς όμως αποτέλεσμα μέχρι σήμερα.
Τέλος, καταγράφει τις εντυπώσεις του από ένα οδοιπορικό ταξίδι στον Πόντο και στον Καύκασο τον Αύγουστο του 2010. Το τοπίο δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτε από τα αλπικά τοπία της Ελβετίας και Αυστρίας. Στην ύπαιθρο και στα χωριά παρατηρούνται κατεστραμμένα μοναστήρια, εκκλησίες και παλιά κτίρια. Ορισμένα που άντεξαν στον χρόνο χρησιμοποιούνται ως μουσεία, δημόσια κτίρια και επαγγελματικές στέγες, άλλα ως αχυρώνες και τυροκομεία. Στα απομακρυσμένα από τα αστικά κέντρα χωριά που βρίσκονται σε μεγάλο υψόμετρο, καθώς και στα χωριά του Κυβερνείου Καρς, υπάρχει ακόμη «καθυστέρηση».
Στον επίλογο ο συγγραφέας εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του για τις ευθύνες των πολιτικών, αλλά και των συμμάχων μας εκείνης της περιόδου για την αποτυχία ίδρυσης της Δημοκρατίας του Πόντου. Χρέος μας είναι να βοηθήσουμε τη νεολαία μας να γνωρίσει καλύτερα τα ιστορικά στοιχεία και το παρασκήνιο της εποχής που οδήγησαν στη Γενοκτονία των 353.000 Ελλήνων Ποντίων, αλλά και των άλλων Ελλήνων της Ανατολής, καθώς και στον ξεριζωμό των υπόλοιπων προγόνων μας από την προγονική πατρίδα τους.
Ο συγγραφέας στηρίχθηκε σε 58 διαφορετικές πηγές για τη συγγραφή αυτού του ωραίου βιβλίου των 342 σελίδων. Περισσότερες από 330 φωτογραφίες και πίνακες εμπλουτίζουν το περιεχόμενό του. Το βιβλίο αυτό δεν πρέπει να λείψει από τη βιβλιοθήκη κάθε φιλαναγνώστη, ιδιαίτερα εκείνου με προσφυγική καταγωγή.
Εργατικότητα, εντιμότητα, σεβασμός και αλληλεγγύη ήταν μερικές από τις αρετές των προσφύγων προγόνων μας. Ρίζωσαν στη νέα πατρίδα δουλεύοντας σκληρά και υπομονετικά. Θυσιάστηκαν για τα παιδιά τους. ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ.
Η Ειρήνη Χατζή
Η Ειρήνη Χατζή κατά τη διάρκεια της ομιλίας της
Στην ομιλία της η Ειρήνη Χατζή γραμματέας της Τομεακής Επιτροπής Κιλκίς του ΚΚΕ μεταξύ άλλων τόνισε:
Εκ μέρους του ΚΚΕ, χαιρετίζουμε τη σημαντική αυτή προσπάθεια του αγαπητού συντρόφου μας Κώστα Χάρη. Του ευχόμαστε να είναι γερός και δυνατός ο ίδιος, όπως επίσης να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο του, να αποτελέσει παράδειγμα και για άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες.
Μέσα από τις σελίδες της συγκεκριμένης έκδοσης, αναδεικνύεται ο πολιτιστικός και πολιτισμικός πλούτος των Ποντίων, και πώς αυτός έγινε κατορθωτό να διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας, χάρη στην κοπιαστική προσπάθεια των εκατοντάδων πολιτιστικών Συλλόγων που έδρασαν και δρουν όλα αυτά τα χρόνια σε όλη τη χώρα, και ιδιαίτερα στην περιοχή μας.
Τέτοια κοπιαστική προσπάθεια έγινε και από τον Σύλλογο της Καλαμαριάς, με τη στήριξη και την εθελοντική προσφορά των μελών του εδώ και δεκαετίες, με τις πρωτοβουλίες και τις αποφάσεις που πάρθηκαν από όσους βρέθηκαν στη διοίκηση του Συλλόγου. Ζητήματα που αποτυπώνονται εκτενώς από το πλούσιο αρχειακό υλικό που υπάρχει στην έκδοση, το οποίο δεν είναι χρήσιμο μόνο για τα μέλη του Συλλόγου, αλλά και για κάθε μελετητή του ποντιακού στοιχείου και της λειτουργίας και δράσης των Πολιτιστικών Συλλόγων.
Το κύριο, όμως, θεωρούμε πως είναι, ότι ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να δει σε βάθος πλευρές της πολύπαθης ιστορίας των Ποντίων, να διαπιστώσει τις πραγματικές αιτίες των όσων διαδραματίστηκαν, και να εξάγει χρήσιμα συμπεράσματα για το σήμερα.
Ειδικά η νέα γενιά παιδιών, που συσπειρώνονται στους Ποντιακούς Πολιτιστικούς Συλλόγους, έχει σημασία να σκύψουν πάνω από αυτές τις πλευρές της ιστορίας των προγόνων τους. Γιατί μ’ αυτό τον τρόπο ο ποντιακός πολιτισμός και η ιστορία, δεν αντιμετωπίζεται ως κάτι μουσειακό που απλώς να τον τιμάμε. Αποκτάει ζωντάνια στο σήμερα και δίνει τη δυνατότητα διατήρησης και εξέλιξής του. Γιατί δεν έχει σημασία να ξέρεις να χορεύεις αν δεν γνωρίζεις την ιστορία του κάθε χορού, να τραγουδάς αν δεν γνωρίζεις τους στίχους, την εποχή, τις συνθήκες που γράφτηκαν αυτοί, να μιλάς ποντιακά αν δεν κατανοείς την προέλευση, τον τρόπο χρήσης, το νόημα που αποκτούν οι λέξεις, να πραγματοποιείς τα έθιμα αν δεν γνωρίζεις το συμβολισμό τους. Έτσι και η ιστορία των ποντίων, χρειάζεται γνώση και κατανόηση, γιατί εκτός των άλλων αποτελεί και τη βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η γλώσσα, οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα.
Από αυτή τη σκοπιά έχει ξεχωριστή σημασία η εμβάθυνση της μελέτης της ιστορίας και πριν τη γενοκτονία και τον ξεριζωμό, και ο πολλαπλασιασμός των όσων προσπαθειών έχουν γίνει μέχρι σήμερα.
Βέβαια, η σύγχρονη ιστορία των Ποντίων, από τη γενοκτονία και μετά, έχει τη δική της ξεχωριστή σημασία και αξία. Και η σημασία αυτή διαπιστώνεται από το γεγονός ότι όλα αυτά τα 100 και πλέον χρόνια καταβλήθηκαν μεγάλες προσπάθειες, ώστε τα γεγονότα της εποχής να απογυμνωθούν από την ουσία τους, να συγκαλυφθούν τα πραγματικά τους αίτια και οι διδαχές της Ιστορίας να μη γίνουν κτήμα των Ποντίων, και γενικότερα του ελληνικού λαού.
Η γενοκτονία, η προσφυγιά και η εγκατάσταση στον Ελλαδικό χώρο, οι κακουχίες στη νέα πατρίδα που μόνο φιλόξενη δεν ήταν, οι διώξεις χιλιάδων αγωνιστών – προοδευτικών – κομμουνιστών Ποντίων την περίοδο του μεσοπολέμου, της κατοχής, του εμφυλίου και τις επόμενες δεκαετίες, ο νέος ξεριζωμός και η μετανάστευση δεκάδων χιλιάδων στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία, η μετανάστευση των παλιννοστούντων τη δεκαετία του ’90 στη χώρα μας… Όλα αυτά δεν μπορούν να ειδωθούν ξεκομμένα από την ταξική ανάλυση της ιστορίας. Δεν μπορούν να βγουν στέρεα συμπεράσματα αν δεν εντάξουμε τα γεγονότα στις γενικότερες εξελίξεις κάθε περιόδου.
Ολοκληρώνοντας έχουμε να πούμε πως οι λαοί ένα συμφέρον έχουν, να παλέψουν για την ανατροπή της αστικής εξουσίας που το μόνο που μπορεί να τους προσφέρει είναι νέα βάσανα, οικοδομώντας έναν νέο ομορφότερο και ανθρώπινο κόσμο.
Σ’ αυτόν τον κόσμο λέμε εμείς ότι θα βρει τελικά και την πατρίδα που αναζητά ο κατατρεγμένος Πόντιος που είναι πρόσφυγας από τη γέννησή του, και που βλέπει τους κόπους της ζωής του να πηγαίνουν χαμένους, όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται στο γνωστό ποντιακό τραγούδι «Πατρίδα μ’ αραεύω σε».
Ο Κώστας Χάρης
Ο συγγραφέας του βιβλίου Κώστας Χάρης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του
Κλείνοντας τον κύκλο των χαιρετιστών και των ομιλητών της εκδήλωσης ο Κώστας Χάρης, μεταξύ άλλων ανέφερε ότι, καθώς οι ομιλητές με κάλυψαν με τις παρουσιάσεις τους, βρισκόμαστε στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, εδώ γεννήθηκα και τελείωσα το δημοτικό σχολείο.
Το Αφιέρωμα – Λεύκωμα «Η Εκατοντάχρονη Οδύσσεια των Ελλήνων Ποντίων του Αντικαυκάσου και Καυκάσου 1918 – 2029» παραδίδεται από τον υποφαινόμενο, ως λιτό μνημόσυνο στη μνήμη των αδικοχαμένων προγόνων μας και σε εκείνους που καίγονται από τη φλόγα της νοσταλγίας των χαμένων πατρίδων, τους απογόνους τους, που γεννήθηκαν εδώ, καθώς και σ’ όλους εκείνους που ποντούν από την εθνική περιπέτεια της εκρίζωσης του ελληνισμού από την πανάρχαια κοιτίδα του, περιπέτεια που συγκλίνησε ολόκληρο το Έθνος.
Ο Νίκος Ιακωβίδης με το κλαρίνο παίζει παραδοσιακούς σκοπούς και του Καρς
Την εκδήλωση πλαισίωσε μουσικά ο Νίκος Ιακωβίδης από το Χέρσο Κιλκίς, ο οποίος έπαιξε παραδοσιακούς σκοπούς του Κάρς και το τραγούδι Σεράνα μήλα κόκκινα αφιερωμένο στον Χαράλαμπο Παυλίδη ο οποίος το χόρεψε με τα παιδιά του Ηλία και Λευτέρη Παυλίδη.
Ο Χαράλαμπος Παυλίδη με τα παιδιά του Λευτέρη και Ηλία
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν, ο Θεμιστοκλής Κοσμίδης, αντιδήμαρχος Πολιτισμού του δήμου Κιλκίς, ο Αναστάσιος Αμανατίδης πρώην δήμαρχος Κιλκίς, ο Ηλίας Ιορδανίδης πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Αργυρούπολης Αττικής, πρόεδροι και εκπρόσωποι ποντιακών σωματείων του νομού Κιλκίς, ο Νίκος Κωνσταντινίδης εκπαιδευτικός συγγραφέας και κάτοικοι του νομού Κιλκίς.
Μέρος του κόσμου που παρακολούθησε την εκδήλωση
Στο τέλος της εκδήλωσης προσφέρθηκαν παραδοσιακά ποντιακά εδέσματα που έφτιαξαν νοικοκυρές της Μεγάλης Βρύσης και παραδοσιακό τάν’ προσφορά την επιχείρηση παραδοσιακών ποντιακών τροφίων «Ραγιάν» του Θεόφιλου Γεωργιάδη.
