Ομιλία του Λάζαρου Κυρίζογλου, Δημάρχου Αμπελοκήπων - Μενεμένης και προέδρου της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος (ΚΕΔΕ), στην παρουσίαση του βιβλίου του Ευστάθιου Πελαγίδη "ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ «Η ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ» ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΏΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ", που έγινε την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου 2024, στο Καραπάντσειο Πολιτιστικό Κέντρο, στους Αμπελόκηπους Θεσσαλονίκης.

Ο Λάζαρος Κυρίζογλου, στην ομιλία του ανέφερε.

Θα ήθελα να συγχαρώ και να ευχαριστήσω όλους  τους συμμετέχοντες, τον εκδότη κ. Σ. Καλεντερίδη, τους ομιλητές και όλους εσάς. Το πρωί αφιέρωσα τον Πανηγυρικό μου λόγο στον Ευστάθιο Πελαγίδη του αείμνηστου Καθηγητή μου στο Λύκειο Καστοριάς.

Τέτοιες μέρες, έρχονται ξανά στο νου μας, η ιστορία, η μοίρα, η πορεία κι αγώνες του γένους μας αλλά και το χρονικό της Μικρασιατικής καταστροφής. Αλλά και τα Σεπτεμβριανά του 1955 με το πογκρόμ από τον καθοδηγούμενο τουρκικό όχλο σε βάρος των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης.

Η Σμύρνη, ο Πόντος, οι ελληνικές πατρίδες της Ανατολής, καθώς μακραίνει ο καιρός απ΄ το μεγάλο ξεριζωμό, καθώς λιγόστεψαν πια οι παππούδες που απόμειναν ν’ αναπολούν και να δακρύζουν ακόμα, περνάνε πια στην ιστορία, έτσι όπως είναι ο νόμος του χρόνου και της ζωής. Ζωντανεύουν ξανά με το μόνο τρόπο που υπάρχει, τη θύμηση, τη μνημοσύνη και την λογοτεχνία. Έτσι γίνονται πατρίδες της ψυχής και της καρδιάς μας. Αυτές τις πατρίδες έχουμε χρέος όλοι μας να τις κρατήσουμε ζωντανές μέσα στο πέρασμα των χρόνων, για να μην γίνουν στ’ αλήθεια κάποια στιγμή για τις γενιές που θά ’ρθουνε, από αξέχαστες, «χαμένες».

«Πατρίδα δεν είναι ο τόπος που γεννήθηκες. Δεν είναι ο τόπος που ζεις. Αλλά αυτός που κουβαλάς μέσα σου. Αυτός που έμαθες να τον αγαπάς κι είναι ένα με την ψυχή σου».

Αυτή την πατρίδα αγαπάμε που είναι ήθος, τέχνες, γράμματα, πολιτισμός, πνεύμα, πίστη, στάση ζωής και δεν θα την λησμονήσουμε ποτέ. Θα την κληροδοτήσουμε και στα παιδιά μας.

Βιογραφικό συγγραφέα

Ο Ευστάθιος Πελαγίδης, από την Οινόη Καστοριάς, πτυχιούχος Κλασικού Τμήματος Α.Π.Θ. και Ιστορικού Αρχαιολογικού Τμήματος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος Μεταπτυχιακού και Διδακτορικού Διπλώματος Α.Π.Θ., ήταν αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στην Παιδαγωγική Σχολή της Φλώρινας.

Οι έρευνές του εστιάζονταν σε θέματα του Μικρασιατικού, του Προσφυγικού και του Απόδημου Ελληνισμού, ενώ οι πηγές, απ’ όπου αντλούσε τα στοιχεία του, ήταν:

1). Τα Βρετανικά Αρχεία, 2) τα Αρχεία της Κοινωνίας των Εθνών, στη Γενεύη, 3) τα Ιστορικά Αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας, 4) τα Αρχεία της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, 5) τα Αρχεία και οι εκδόσεις του ΣΑΕ (Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού), 6) τα Αρχεία και οι εκδόσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, 7) τα Αρχεία των Κέντρων Υποδοχής αλλογενών προσφύγων, 8) τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.), 9) τα Αρχεία του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (Κ.Μ.Σ.), 10) τα Αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

Μερικά από τα έργα του: Καταρχήν, ήταν ο μοναδικός, Πανελλαδικά, ερευνητής και συγγραφέας μιας πλήρους Προσφυγικής Τετραλογίας: τέσσερα έργα για το προσφυγικό πρόβλημα του 1923 με πηγές από τα ΑΡΧΕΙΑ της Κ.Τ.Ε. (Κοινωνία των Εθνών), στη Γενεύη της Ελβετίας.

Προσφυγική Ελλάδα, 1913-1930 (για όλη τη χώρα): Σε επίπεδο πανελλαδικής εγκατάστασης των προσφύγων.

Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Μακεδονία, 1923-1930 (για ορισμένη επαρχιακή περιοχή: Διδακτορική διατριβή, Α.Π.Θ.)

Η Οινόη της Καστοριάς, 1923-2005 (σε επίπεδο προσφυγικών οικισμών).

Μακεδονία κιβωτός των ξεριζωμένων Ελλήνων, 1913-1930, για την Μακεδονία που αγκάλιασε το μεγαλύτερο ποσοστό προσφύγων (52%), σε δύο επίπεδα: α) Συμβολή της Μακεδονίας, ως μητέρας Πατρίδας, στην αποκατάσταση των προσφύγων, β) συμβολή των προσφύγων στην οικονομική, πολιτιστική, κοινωνική ανάπλαση της Μακεδονίας. Σημειώνουμε ότι το 4ο αυτό έργο συνιστά το Μέγα Έπος των προσφύγων, το μεγάλο δηλαδή όνειρο του προσφυγικού κόσμου της χώρας μας, μετά τον ξεριζωμό του 1923.

Στην παραπάνω αποκλειστικότητα και μοναδικότητα να προσθέσουμε και μια δεύτερη. Ως Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας, δίδαξε σε ξεχωριστά μαθήματα επιλογής και με ειδικά επιστημονικά πονήματα, τα δύο μεγάλα προσφυγικά προβλήματα του 20ου αιώνα στη χώρα μας: Το Προσφυγικό Πρόβλημα του 1922 (Μικρασιατικής Καταστροφής) και το Προσφυγικό Πρόβλημα των παλιννοστούντων ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση (1990 κ.ε.). Να σημειωθεί ότι, ως προσκεκλημένος από το Πανεπιστήμιο LATROBE της Μελβούρνης, είχε την τιμή να διδάξει τα εν λόγω θέματα στο εκεί Τμήμα Ελληνικών Σπουδών (Μάιος 2004).

Στα παραπάνω θα προσθέσουμε και ορισμένα από τα άλλα ερευνητικά επιστημονικά του συγγράμματα:

Ο κώδικας της Μητροπόλεως Καστοριάς 1665-1769.

Ο Ελληνισμός της διασποράς.

Το κρυπτοχριστιανικό ζήτημα στον Πόντο.

Ο ηρωικός Πόντος.

Η Ελλάδα των πολιτισμών. Ομογενείς Παλιννοστούντες – Αλλογενείς πρόσφυγες.

Μικρασιατικός και Ποντιακός Ελληνισμός.

Τραπεζούντα, μεγαλόφωτη, μεγαλόμουση, μεγαλόπνοη (1461-1923).

Οι γραπτές πηγές στα βιβλία ιστορίας του δημοτικού σχολείου. Κριτική διδακτική προσέγγιση: Πορίσματα έρευνας.

Πώς θα διδάξω την ιστορία στο δημοτικό και στο Γυμνάσιο.

Το μάθημα της ιστορίας στην Γ’ Δημοτικού.

Ο κώδικας της Ιερής Μονής Αγίου Γεωργίου Περιστερέωτα.

Μακεδονικός Αγώνας στις περιοχές Καστοριάς και Φλώρινας.

Σημαντική είναι και η τηλεοπτική του δραστηριότητα (1994-2000): Από το Κανάλι 4Ε Θεσσαλονίκης, παρουσίασε, σε εβδομαδιαίες ωριαίες εκπομπές, δυο σημαντικές ενότητες: Ι) Θέματα Ιστορίας του ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ της ΑΝΑΤΟΛΗΣ, ΙΙ) Τον Ελληνισμό της ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ. Εξάλλου, πάμπολλα είναι τα επιστημονικά του δημοσιεύματα στον περιοδικό επιστημονικό τύπο. 

Συγγραφέας, ερευνητής, ιστορικός με επειδή και μετά καταλήγει στο δια ταύτα. Με ισχυρή τεκμηρίωση των γραφομένων του.

Το παρόν βιβλίο είχαμε προετοιμασθεί να το παρουσιάσουμε πέρυσι. Ήλθε όμως η εκδημία του κι έτσι παρουσιάζεται σήμερα: «ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ 1922. Η  «ΖΩΗ ΕΝ ΤΑΦΩ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ».

ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ (1922)

Α)ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ

α) Η ΗΤΤΑ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1920:

1) Η μακρόχρονη παράταση του πολέμου (1912-1922)

2) Η βάναυση συμπεριφορά των Βενιζελικών προς τους Αντιβενιζελικούς (μετά το 1917)

3) Η καταψήφιση του Βενιζέλου από Εβραίους και Μουσουλμάνους

4) Το εκλογικό σύστημα ευνοούσε το ΛΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ (Αντιβενιζελικούς).

β) ΑΙΤΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ:

1) Άξιοι Αξιωματικοί αντικαθίστανται από ανάξιους, μετά τις εκλογές του 1920

2) Στρατιώτες αδειούχοι δεν επέστρεφαν

3) Αντικατάσταση του Αρχιστράτηγου Παρασκευόπουλου από τον Παπούλα και τον Χατζηανέστη

4) Αποδυνάμωση του Μετώπου: 21.000 στρατιώτες αποστέλλονται στην Ανατολική Θράκη (Μάιος 1922)

5) Τεράστια και ανεξέλεγκτη η έκταση του μετώπου: 713 χλμ.

6) Απουσία μέριμνας: – Εφεδρειών

– β΄ Μετώπου

– Σχεδίου σύμπτυξης

Ανοίγουν το δρόμο για κατάρρευση

7) Από την εκστρατεία των 180.000 στρατιωτών, μόνο 70.000 μάχονταν στο Μέτωπο

8) Ευρύτατος ο ηθικός κλονισμός των μαχομένων, λόγω κακής διατροφής, αλλά και του υποσκαπτικού ρόλου του Εθνικού Διχασμού και των Συμμαχικών Δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας, ιδιαίτερα της φιλοκεμαλικής Ρωσίας.

Γ) Η κακοδιοίκηση του Ύπατου Αρμοστή της Ελλάδος στη Σμύρνη Αριστείδη Στεργιάδη. Τον διόρισε και τον ανέχτηκε ο Βενιζέλος!

Ένα πονεμένο θέμα Εθνικής Ιστορίας βγαίνει στο φως με αυτό το βιβλίο. Όλοι, λίγο πολύ, κατέχομε τον οδυνηρότατο απολογισμό της Μικρασιάτικης Καταστροφής. Αλλά για την πραγματική «ζωή εν τάφω» των 56.520 Ελλήνων Στρατιωτικών Αιχμαλώτων υπήρχε βαθύ σκοτάδι, και από πλευράς επιστημονικής έρευνας και από πλευράς επίσημης πολιτείας.

Είμαι τυχερός που τον είχα καθηγητή στο Λύκειο Καστοριάς. Καθηγητής με Κ κεφαλαίο. Αιωνία η μνήμη του.