Λεπτομέρειες

Δημιουργήθηκε : 23 Μαϊος 2020

Στη συμβολική φωταγώγηση της πρόσοψης του δημαρχείου προχώρησε το βράδυ της Τρίτης 19 Μαΐου 2020, ο Δήμος της Ηρωικής Πόλης Νάουσας, ως συμβολική κίνηση τιμής και σεβασμού για την μαύρη επέτειο της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.

Περισσότερα: Φωταγώγηση του Δημαρχείου της Νάουσας, για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου

Λεπτομέρειες

Δημιουργήθηκε : 23 Μαϊος 2020

Του Βλάση Αγτζίδη

Yπάρχει μια κυριολεκτικά κατασκευασμένη εικόνα του παρελθόντος, όπου προσλαμβάνονται θετικά ακόμα και οι Νεότουρκοι, ήτοι ένα εθνικιστικό, πρωτοφασιστικό κίνημα ακραίων μιλιταριστών

Η πρόσφατη έκδοση του βιβλίου των Benny Morris - Dror Ze'evi, με τίτλο «The Thirty-YearGenocide: Turkey's Destruction of Its Christian Minorities, 1894-1924», από τις εκδόσεις του Harvard έφερε ξανά στο προσκήνιο τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν στον ελλαδικό χώρο οι πληθυσμοί εκείνοι των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που βίωσαν τη διαδικασία της καταστροφής. Και κυρίως την πολιτική μνήμη αυτών των πληθυσμών, που με μια καθυστέρηση επτά δεκαετιών βγήκε από το περιθώριο με ιδιαίτερη ένταση και χαοτικό τρόπο. Και, επιπλέον, διέσπασε με μια ανιστορική αντίληψη το ενιαίο της ιστορικής διαδικασίας που συνέβη στην Ανατολή κατά την τελευταία φάση της οθωμανικής κατάρρευσης. Δηλαδή την παραγνώριση του γεγονότος ότι, εκκινώντας από το συνέδριο του “Κομιτάτου Ένωσης και Προόδου” του Οκτωβρίου του 1911 (Θεσσαλονίκη), διαμορφώθηκε ένα ενιαίο εθνικιστικό σχέδιο των Νεότουρκων κατά όλων των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων, όπως εύστοχα το περιέγραψε ο Halil Berktay. Δηλαδή, υπήρχε ένα υπερσύνολο στοχοποιημένου πληθυσμένου, που εντός του υπήρχαν τα σύνολα των ξεχωριστών κοινοτήτων (Αρμένιοι, Έλληνες, Ασσύριοι) με διαφορετικό τρόπο βίωσης της ιστορικής εμπειρίας. Σε κάθε σύνολο υπήρχαν τα ξεχωριστά υποσύνολα, όπως, π.χ., στην περίπτωση των Ελλήνων υπήρχαν αυτά των Ανατολικοθρακών, των Ιώνων, των Καππαδοκών, των Ποντίων, των Ελλήνων του Καυκάσου κ.ά.

Μνήμη και ταυτότητα

Η μνήμη των πολυάνθρωπων εκείνων πληθυσμών που προέκυψαν από τη Μικρασιατική Καταστροφή και κατέφυγαν ως ικέτες στον ελλαδικό χώρο δεν έπαψε ποτέ να ενυπάρχει και να διαμορφώνει τις κοινοτικές τους ταυτότητες. Η έντονη επιβίωση του ιδιαίτερου πολιτισμού τής κάθε εθνοτοπικής ομάδας λειτούργησε για δεκαετίες ως εργαλείο διαμόρφωσης της συνείδησης του ανήκειν.

Η πολιτική έκφραση των ταυτοτήτων θα συμβεί στο περιβάλλον τής Μεταπολίτευσης. Η Μεταπολίτευση, που αρχίζει το 1974, απέχει μόλις 52 χρόνια από το '22. Η πρώτη γενιά ζει ακόμα, η δεύτερη μεγάλωσε μέσα στη δεκαετία του '40 και η τρίτη μόλις ξεμύτισε από το αντιδικτατορικό κίνημα και την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Στο πρόσωπο των εγγονών των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής, η αποκλεισμένη προσφυγική μνήμη συναντήθηκε με την αριστερή πολιτικοϊδεολογική και οργανωτική εμπειρία. Η δεύτερη και η τρίτη γενιά είχαν κληρονομήσει τη γνώση τής ιστορικής εμπειρίας και τα συναισθήματα μέσω της άμεσης συνάφειας με τους φορείς τού φυσικού τραύματος, εντελώς αδιαμεσολάβητα. Ευνοήθηκε από την εμφάνιση της κοινωνίας των πολιτών ώστε να μεταφέρει στον δημόσιο χώρο το τραύμα, που έως τότε αναπαράγονταν αυθόρμητα στην οικογένεια και στους προσφυγικούς συλλόγους. Παράλληλα, μπόρεσε να εκφράσει και να δημοσιοποιήσει τις αποκλεισμένες και απαγορευμένες έως τότε από την εξουσία πολιτικές ερμηνείες για τα όσα συνέβησαν στην Ανατολή. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 -και με πρωτοβουλία τάσεων της Αριστεράς- εμφανίστηκαν στον δημόσιο χώρο ιδέες που αρχικά συνάντησαν τη σφοδρή αντίδραση της τότε Δεξιάς και κατατέθηκαν «αιρετικές» ιστορικές ερμηνείες, σε σχέση πάντα με την επίσημη εκδοχή. Η δεκαετία του 1980 απείχε μόλις 20 χρόνια από τη δεκαετία του 1960 όταν για πρώτη φορά ξεκίνησε η πολιτική ανασυγκρότηση του προσφυγικού χώρου την οποία σταμάτησε η δικτατορία.

Οι εκφραστές αυτών των «νέων» ερμηνειών, που ανήκαν στη δεύτερη και την τρίτη γενιά των ελλαδικών Ποντίων, επί της ουσίας ήταν φορείς δύο επάλληλων τραυμάτων:

- Του τραύματος της γενοκτονίας και της Μικρασιατικής Καταστροφής.

- Του τραύματος της ήττας της Αριστεράς και των ματαιωμένων δημοκρατικών προσδοκιών.

Στο πλαίσιο αυτό εμφανίστηκαν κινηματικές συμπεριφορές που άμεσα συνδέονταν με τα πολιτικά κινήματα της Μεταπολίτευσης, δημιουργήθηκαν νέες οργανωτικές εκφράσεις, οργανώθηκαν συμβολικές αναπαραστάσεις με μνημεία και τελετές μνήμης, υπήρξαν κατακτήσεις με θεσμικές αποκρυσταλλώσεις (αναγνώριση γενοκτονίας, ημέρες μνήμης, δικαίωμα διδασκαλίας της ποντιακής γλώσσας κ.λπ.).

Όλο αυτό το φαινόμενο ενισχύθηκε αποφασιστικά -έως καθοριστικά- από το μεγάλο μεταναστευτικό - προσφυγικό κύμα των ομογενών Ελλήνων, κυρίως Ποντίων, που προήλθε από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η αντιμετώπιση

Η έλλειψη κοινά συμφωνημένου αφηγήματος στην Ελλάδα για τα συγκεκριμένα ιστορικά και κοινωνικά θέματα δημιούργησε ένα ερμηνευτικό «κενό» που το αντιλαμβάνονται άμεσα όλοι όσοι ασχολούνται μ' αυτά, είτε ως ερευνητές είτε ως φορείς κοινωνικής αλληλεγγύης προς πάσχοντες πληθυσμούς (νεοπρόσφυγες από την τ. ΕΣΣΔ). Απόρροια αυτού του «κενού» υπήρξε και ο εξαιρετικά ενδιαφέρον τρόπος που οι κυρίαρχες πολιτικές αλλά και ιδεολογικές δυνάμεις, Δεξιά και Αριστερά, αντιμετώπισαν τα νέα αιτήματα και ζητήματα του προσφυγικού χώρου και ειδικότερα:

- Τη δημόσια κατάθεση της ιστορικής τους άποψης ότι υπήρξαν θύματα οργανωμένης γενοκτονίας (1914-1923) από τον τουρκικό εθνικισμό.

- Την αναφορά στις διώξεις που υπέστη στην ΕΣΣΔ από τον σταλινισμό η ελληνική μειονότητα μετά το 1937-1938.

Ήδη αναπτύσσονται διεθνώς -πλην Ελλάδας- οι αντίστοιχοι τομείς της επιστημονικής έρευνας για «το έγκλημα της γενοκτονίας», πραγματοποιούνται σημαντικές έρευνες και κοινοποιούνται ιδιαιτέρως χρήσιμες ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις. Επίσης, έχει δημιουργηθεί το International Association of Genocide Scholars (IAGS) ως ένας διεθνής επιστημονικός θεσμός που εξειδικεύεται στη μελέτη του εγκλήματος της γενοκτονίας και παρακολουθεί τις περιπτώσεις παραβίασης των σχετικών κανόνων τού διεθνούς δικαίου και αποδέχεται πλήρως την ερμηνευτική προσέγγιση της λεγόμενης «προσφυγικής ιστοριογραφίας».

Ένα σημείο που προκαλεί πολλές συγκρούσεις και παρανοήσεις επ' αυτής της ιστορικής διαδικασίας σχετίζεται με την εμμονή πολλών Νεοελλήνων ιστορικών να συνδέουν απολύτως τις ενδοοθωμανικές διεργασίες, τις κοινωνικές αντιθέσεις και τις ταξικές συγκρούσεις στο εσωτερικό τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας -τις οποίες εξαφανίζουν από το ερευνητικό πεδίο- με την Ελλάδα και τις μεγαλοϊδεατικές της ονειρώξεις. Και, επιπλέον, επιλέγουν βολικά να εξαφανίζουν όλη την περίοδο που προηγήθηκε του 1919 και αφορά κυρίως τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ξεκίνησαν οι μεγάλες εθνικές εκκαθαρίσεις από την πλευρά των Νεότουρκων. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει μια κυριολεκτικά κατασκευασμένη εικόνα του παρελθόντος, όπου προσλαμβάνονται θετικά ακόμα και οι Νεότουρκοι, ήτοι ένα εθνικιστικό, πρωτοφασιστικό κίνημα ακραίων μιλιταριστών.

Οι εμμονές αυτές μαζί με τη μεταφυσική αντιδιαλεκτική σκέψη και τα κληρονομημένα στερεότυπα για τα μικρασιατικά γεγονότα -που έχουν προέλθει από τις σχετικά παρόμοιες αναπαραστάσεις της Δεξιάς (μεταξικής, μοναρχικής, χουντικής) και της Αριστεράς (Μπεναρόγια, Πουλιόπουλος, Νίκος Ζαχαριάδης) είναι η αιτία πολλών «δεινών», καθώς και της αδυναμίας επικοινωνίας. Το πραγματικό ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου έλαβε χώρα το φαινόμενο του μετασχηματισμού τής Εγγύς Ανατολής το περιγράφει πολύ καλά ο Enzo Traverso αναφερόμενος στο αρμενικό ζήτημα: «Λόγω του κοινωνικού, οικονομικού και πολιτισμικού τους ρόλου στους κόλπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Αρμένιοι αποτελούν ένα εμπόδιο στην πορεία της διαδικασίας εθνικής ομογενοποίησης, η οποία προωθείται από το κίνημα των Νεότουρκων. Πρόκειται για την πρώτη γενοκτονία που διαπράττεται στο όνομα του νεωτερικού εθνικισμού ως πράξη γέννησης ενός έθνους - κράτους δυτικού τύπου στη θέση της παλιάς πολυεθνικής αυτοκρατορίας».

Δύο σχολές σκέψης

Το ιστορικό γεγονός της γενοκτονίας των Ελλήνων της Oθωμανικής Αυτοκρατορίας (με τους Αρμένιους και τους Ασσσυροχαλδαίους σε μια ενιαία ιστορική κατηγορία) είναι πλέον αποδεκτό από εξωελλαδικούς ακαδημαϊκούς κύκλους που μελετούν το έγκλημα της γενοκτονίας όπως αυτό ορίζεται στο Διεθνές Δίκαιο.

Σχηματικά μπορούμε να πούμε ότι για το ζήτημα του μετασχηματισμού της Ανατολής από αυτοκρατορία σε έθνος - κράτος και τους μηχανισμούς μετάβασης (γενοκτονίες), υπάρχουν σήμερα δύο σχολές σκέψης, με μεγάλες εσωτερικές αποχρώσεις η καθεμία. Από τη μία η παραδοσιακή, που είναι και κυρίαρχη, και από την άλλη η «προσφυγική», της οποίας η θεώρηση για τις εθνικές εκκαθαρίσεις είναι λίγο - πολύ ταυτόσημη με αυτή του Halil Βerktay, του Fuad Dundar, του Taner Aksam και άλλων σημαντικών μελετητών και θέτει, σε γενικές γραμμές, ως βάση των ερμηνευτικών της προσεγγίσεων την απόφαση του International Association of Genocide Scholars (IAGS).

*Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/

Πηγή: http://www.avgi.gr/article/10811/11081118/me-aphorme-ten-epeteio-tes-genoktonias-tou-pontiakou-ellenismou

Λεπτομέρειες

Δημιουργήθηκε : 23 Μαϊος 2020

Ο Ελληνισμός της τσαρικής Ρωσίας-Σοβιετικής Ένωσης, μεγάλο μέρος του οποίου προέρχεται από μετακινήσεις προηγούμενων χρόνων από τον ιστορικό Πόντο, βιώνει και αυτός πιέσεις που απειλούν την ίδια την επιβίωσή του. Τα προβλήματα μεταξύ των λαών του Καυκάσου, ο εμφύλιος στη Ρωσία, τα αντίποινα των μπολσεβίκων για τη συμμετοχή της Ελλάδας στη συμμαχική εκστρατεία στην Ουκρανία και άλλοι λόγοι έφεραν το ελληνικό στοιχείο σε δεινή θέση, ιδιαίτερα στην περίοδο 1917 - 1922.

Περισσότερα: Οι Έλληνες της Γιάλτας, απευθύνουν δραματική έκκληση σωτηρίας το 1922

Λεπτομέρειες

Δημιουργήθηκε : 22 Μαϊος 2020

Οι 353.000 αδικοχαμένες ψυχές, τα άταφα κόκαλα στους ματωμένους δρόμους, οι εκκλησίες που έγιναν τζαμιά, άλλες έμειναν ερείπια…

επέμναν έρμα κι άκλερα, γομάτα κολισιάφτρας...

Έρχονται στο μυαλό μου εικόνες από τον Πόντο, στιγμές που έζησα στους δρόμους των προγόνων μας, τρέχοντας στα ιερά, ματωμένα και πονεμένα χώματα. Από τη Μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο, στις Μονές του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα και Αγίου Ιωάννη Βαζελώνος, εκεί στην Ματσούκα, στην περιοχή που σχηματίζεται το τρίγωνο της Ζύγανας…

και γονατίζ’ η Ζύγανα, ’ς ση καμονής το βάρος...

Τιμώντας τη μνήμη των προγόνων μας, 101 χρόνια μετά, για 4^η συνεχόμενη χρονιά, 100 χιλιόμετρα αφιερωμένα στη μνήμη τους ως ένα ευλαβικό μνημόσυνο η διαδρομή: Άγιος Γεώργιος Περιστερεώτα (Ροδοχώρι Νάουσας), Βέροια - Ιερός Ναός Παναγίας Σουμελά Καστανιάς Βέροιας, Ζωοδόχος Πηγή Κοζάνης, Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Βαζελώνος, στον Άγιο Δημήτριο Κοζάνης.

Οι τρεις μονές που υπάρχουν στον Πόντο, σχηματίζουν το τρίγωνο της Ζύγανας, όμως, πλην της Παναγίας Σουμελά η οποία έχει μετατραπεί σε μουσείο, οι άλλες δύο έχουν παραμείνει ερείπια…

χωρίς Δεσπότ’ διαταγήν και Διάκου συνεργίαν...

Στην Ελλάδα, οι τρεις μονές σχηματίζουν και πάλι ένα τρίγωνο, αφού βρίσκονται στο ίδιο βουνό, στο τρίγωνο του Βερμίου.

Έτσι λοιπόν, για 4^η συνεχόμενη χρονιά, αυτή η ωραία διαδρομή των 100 χιλιομέτρων, με εναλλαγές τοπίων και υψομέτρων, με τα μεγάλα πλατάνια στο δρόμο που κατηφορίζει από το Ροδοχώρι προς τη Νάουσα, με τα ροδάκινα και τα κεράσια, φτάνοντας στην Ηρωική Νάουσα με την Αραπίτσα, περνάς από τον Στενήμαχο και αφού φτάσεις στη Βέροια παίρνεις τη ανηφόρα προς στο βήμα του Αποστόλου Παύλου και συνεχίζοντας μέσα στα δέντρα, στην σκιά από τα πλατάνια και τους δρυς, ο μικρός Ναός του προφήτη Ηλία περιμένει το άναμμα ενός κεριού και ο Άγιος Χριστόφορος σε καλοστρατίζει για να συνεχίσεις την ανηφόρα της Καστανιάς, όπου το τρεχούμενο νερό σε δροσίζει και το επιβλητικό «Μελισσανίδειο Μέλαθρον» που αντικρίζεις, σου θυμίζει την Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο και το φροντιστήριο Τραπεζούντας.

Παίρνοντας κουράγιο από την εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου στο χωριό Καστανιά, συνεχίζεις την ανηφόρα και σε καλωσορίζει στη διασταύρωση ο Πόντιος αντάρτης με την Πόντια μάνα και ο Μονοκέφαλος Αετός του Πόντου σε οδηγεί στον Ιερό Ναό της Παναγίας Σουμελά. Ένα κερί στη μνήμη των προγόνων μας, λίγο αγίασμα και μετά στο μικρό Ναό ο Αλέξιος Κομνηνός, ως Ακρίτας των Ιερών Συμβόλων του Πόντου, σου δίνει την ευλογία για τη συνέχεια.

Στα όρια των νομών Ημαθίας και Κοζάνης, στο πιο ψηλό σημείο της διαδρομής,(1.365 υψόμετρο), ακούς τον ήχο από τα κουδούνια του «ιερού ζώου» των Ποντίων, «το χτήνον», οι αγελάδες, με τα μεγάλα μάτια τους, σε καλωσορίζουν στο Νομό Κοζάνης και αρχίζει η κατηφόρα για τη Ζωοδόχο Πηγή. Πίνεις το τρεχούμενο κρύο νερό, και φτάνεις στον Πολύμυλο με τις γλυκές πατάτες και βλέπεις από ψηλά τη νέα Εγνατία οδό με τις σήραγγες και τις μεγάλες γέφυρες.

Μία επίπεδη διαδρομή για τη συνέχεια μέχρι τη διασταύρωση για τον Τετράλοφο Κοζάνης με την Παναγία των Βλαχερνών, το Ρυάκιο και το χωριό Άγιο Δημήτριο με το εργοστάσιο του ΑΗΣ. Τα 5 χιλιόμετρα ανηφόρας για τον Άγιο Ιωάννη Βαζελώνα δεν σου φαίνονται καθόλου, αφού οι επιβλητικοί βράχοι τριγύρω, σου αποσπούν την προσοχή μαζί με τον γλυκό ήχο από τα κουδουνάκια που φορούν τα ζώα εκεί στα παρχάρια και ώσπου να το σκεφτείς αντικρίζεις την μεγαλοπρεπή είσοδο της Μονής και μέσα από την αυλή της βλέπεις από ψηλά όλα τα χωριά που φιλοξένησαν τους πρόσφυγες το 1922 αλλά μερικά χωριά δεν υπάρχουν πια, Χαραυγή, Κλείτος, Καρδιά, Κόμανος, είναι χωριά που σβήστηκαν από τον χάρτη εξαιτίας της ΔΕΗ, του λιγνίτη…

εκεί κερί ’κί άφκεται, θυμίαμαν ’κί καίει μνημόσυνον

’κί γίνεται, και σταυρόν πού να καρφούται...

Εκεί στον Άγιο Ιωάννη Βαζελώνος, με το άναμμα ενός κεριού, τελειώνει η διαδρομή αλλά η φως της μνήμης καίει…

κι η Σουμελά, κι ο Βαζελώντς κι ο Περιστερεώτας

πάγ’νε μπροστά και ευλογούν, πάγν’ από πίσ’ και κλαίγ’νε.

... Κλαίγνε τα τόπ’ς ντ’ επέθαναν, τ’ ανθρώπ’ς π’ εμαυροζήναν...

Για όλους τους προγόνους μας, αφιερωμένα τα 100 χιλιόμετρα, ένα κερί ως ένα ευλαβικό μνημόσυνο για τις 353000 ψυχές.

Εις μνήμην 19-5-2020

Γεώργιος Ζαχαριάδης

(ΤΕΜΟΝΑΕΚ) δρομέας