Επισκέψιμο θα είναι πλέον το ιστορικό μοναστήρι των Ελλήνων του Πόντου, η Παναγία Σουμελά, στο όρος Μελά στη Ματσούκα της Τραπεζούντας του Πόντου, μετά από εργασίες αποκατάστασης που κράτησαν περισσότερο από πέντε χρόνια.
Το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, φάρος της Ορθοδοξίας και σύμβολο των Ελλήνων του Πόντου, ανοίγει τις πύλες του και πάλι ως μουσείο, ενώ δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη από τις τουρκικές αρχές, ούτε και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, εάν φέτος τον Δεκεπανταύγουστο, θα γίνει Πατριαρχική Θεία Λειτουργία και με ποιες προϋποθέσεις.
Το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο, έκλεισε το 2015 για εργασίες αποκατάστασης και το κόστος σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές έφτασε στα 6,53 εκατομμύρια δολάρια. Το κύριο σημείο αποκατάστασης ήταν η απομάκρυνση επικίνδυνων βράχων που βρίσκονταν πάνω από τη μονή. Στο συνολικό έργο της αποκατάστασης συμμετείχε ομάδα περίπου 100 ατόμων, ανάμεσά τους και πέντε μηχανικοί και 30 ορειβάτες, 55 άτομα τεχνικό προσωπικό και 10 εργαζόμενοι αποκατάστασης, οι οποίοι ανέλαβαν να απομακρύνουν και να ασφαλίσουν τους επικίνδυνους βράχους πάνω από το ιστορικό μοναστήρι.
Μεταξύ άλλων, παρεμβάσεις έγιναν στο καθολικό της ιεράς μονής, σε παρεκκλήσια, στο αγίασμα, στη βιβλιοθήκη, στα κελιά των μοναχών και στον ξενώνα. Κάποιοι από αυτούς τους χώρους, άνοιξαν για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης.
Σύμφωνα με την Επαρχιακή Διεύθυνση Πολιτισμού και Τουρισμού η κύρια εκκλησία, 10 παρεκκλήσια διαφόρων μεγεθών, η ιερή πηγή, το καμπαναριό, η βιβλιοθήκη, η διώροφη κουζίνα, το σιντριβάνι, οι διοικητικοί χώροι, τα κελιά των μοναχών και ο ξενώνας, όλα ανακαινίστηκαν.
Την Πέμπτη 1 Ιουλίου 2021, οι τουρκικές αρχές κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής με την παρουσία του υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, παρέδωσαν το ιστορικό μοναστήρι των Ελλήνων του Πόντου, στο κοινό που θα λειτουργεί ως μουσείο, μετά την αναγκαστική φυγή των Ελλήνων Χριστιανών από τα ιερά χώματα του ποντιακού ελληνισμού σύμφωνα με την Συνθήκη της Λωζάνης.
Στην ομιλία του ο Τούρκος υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, ανέφερε πως για την αποκατάσταση της Παναγίας Σουμελά δόθηκε προτεραιότητα, εάν και οι κλιματολογικές συνθήκες δυσκόλεψαν την δουλειά των συνεργείων. Οι μελέτες που υλοποιήθηκαν αφορούσαν μια έκταση είκοσι χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων. Τόνισε πως στο μυστικό παρεκκλήσι που αποκαλύφθηκε από τις εργασίες που γίνονταν, είναι προσβάσιμο πλέον μέσω μιας ξύλινης σκάλας, ενώ οι ειδικοί συνεχίζουν τις εργασίες αποκατάστασης των τοιχογραφιών. Αναφέρθηκε επίσης, πως στο παρεκκλήσι που βρίσκεται στην πλαγιά, στα δεξιά της βορινής στέγης του μοναστηριού, είναι προσβάσιμο μόνο από ένα μυστικό πέρασμα. Λαθραίοι ανασκαφείς το έχουν καταστρέψει, ενώ με νέα μελέτη που εκπονήθηκε θα γίνει η αποκατάσταση και αυτών των τειχογραφιών.
Τα εγκαίνια έγιναν με τη συμμετοχή της Προεδρικής Συμφωνικής Ορχήστρας η οποία απέδωσε μεταξύ άλλων την «Ραψωδία του Ευξείνου Πόντου», με τη συνοδεία και των μουσικών οργάνων του Ευξείνου Πόντου, της λύρας και του αγγείου.
Να επισημάνουμε ότι το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στον όρος Μελά της Ματσούκας της Τραπεζούντας του Πόντου, περιλαμβάνεται στα μνημεία Παγκόσμιας κληρονομιάς της OUNESCO. Μετά από 88 χρόνια διακοπής είχε ανοίξει και έγινε η Πατριαρχική Θεία Λειτουργία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο στις 15 Αυγούστου το 2010, μετά από σχετική άδεια που δόθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας.
Έκλεισε όμως το 2015 για τις επισκέψεις του κοινού, μιας και λειτουργεί ως μουσείο και δόθηκε τμηματικά δύο φορές, ενώ στις 25 Ιουνίου άνοιξε τις πύλες τους μέχρι την πρώτη αυλή. Μάλιστα στις 28 Ιουλίου 2020, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λόγω της πανδημίας του Κορωναϊού, έκοψε την κορδέλα του έργου, όταν οι εργασίες βρίσκονταν στο 65% του έργου.
Το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, συγκεντρώνει χιλιάδες επισκέπτες από όλη την Τουρκία και το εξωτερικό και η γειτονική χώρα δίδει ιδιαίτερη σημασία στην προσέλκυση τουριστών, ιδιαίτερα στον θρησκευτικό τουρισμό, στον οποίο έχει επενδύσει τα τελευταία χρόνια.
